جریان مسموم شیخیه که بعدها زمینه ساز تفکر بابیه و بهائیه شد از جمله دغل بازان و سوء استفاده کنندگان از تفکر انتظار بوده اند . که در نتیجه تحولات اجتماعی و سیاسی (که از دوران صفویه در ایران پدید آمد)، با اندیشهی بدعت گذاریهای دینی، فعالیت خود را آغاز کرد و بالاخره سر از آبشخور قدرتهای استعماری درآوردند.
با توجه به اینکه این دو فرقه، مقدمهی تشکیل فرقهی بهائیت به شمار میروند، از این دو فرقه بیشتر در کتب مربوط به نقد بهائیت سخن رفته و کتابی جامع در این خصوص، کمتر به چاپ رسیده است. لذا «مهدی نورمحمدی» با صرف چند سال کار پژوهشی و سرکشی به متون متعدد تاریخی، توانسته به اثری جامع در اینباره با عنوان «شیخیه و بابیه در ایران» [1] بپردازد که میتواند به منزلهی دری برای راهگشایی بر پژوهشهای بیشتر در این زمینه باشد. از ویژگیهای این اثر تحقیقی و تاریخی، بهرهگیری از اسناد و منابع منتشر نشده است که بر جذابیت آن افزوده است.
این کتاب که هماکنون به چاپ سوم رسیده، در 551 صفحه تنظیم شده و دارای 12 فصل است: 1. شیخ احمد احسایی، 2. شهید ثالث، 3. سیدکاظم رشتی، 4. شیخیه بعد از سیدکاظم، 5. سیدعلیمحمد باب، 6. آثار و احکام باب، 7. شورش قلعهی طبرسی، 8. فتنهی دارابی، 9. شورش بابیان در زنجان، 10. قتل عام بابیان، 11. قرةالعین، 12. بابیان پس از باب.
بعد از فصل دوازدهم و در پایان کتاب، 56 قطعه عکس و سند به چاپ رسیده که از آن میان میتوان به عکس و دستخط شیخ احمد أحسایی، سیدکاظم رشتی، سیدعلیمحمد باب، طاهره قرةالعین و عکس خانهی پدری قرةالعین در قزوین، صحرای بدشت، باغ ایلخانی (محل قتل قرةالعین) و محل ضربت خوردن شهید ثالث[2] توسط بابیان اشاره کرد.
برخی از مطالب این کتاب برای اولین بار است که به چاپ میرسد. برای مثال، مندرجات فصل 1 و 11 (شیخ احمد أحسایی و طاهره قرةالعین)، از جمله مطالبی است که کمتر در کتب دیگر به این گستردگی و تفصیل به آن پرداخته شده است.
پینوشت:
[1]. مرکز فروش: کتابفروشی طهوری، مقابل دانشگاه تهران.
[2]. علامه محمدتقی برغانی.