دلایل و شواهد خلل ناپذیری در صفحات تاریخ، گواه این است که دست‏های پنهان و پیدای استعمار، اگر نه در پیدایش، دست کم در تداوم بابیگری و خصوصا بهائیگری در کار بوده و هست. بررسی این امر و دلایل و شواهد آن، مجالی مبسوط می‏طلبد که در ظرفیت محدود این مقاله نمی‏گنجد. اما آنچه پس از آشنایی با فرقه‏ ها و شاخه‏ های پربار ! این آیین ساختگی، از اشاره به آن ناگزیریم، طرح این سؤال اساسی است که استعمار از فرقه ‏سازی و ایجاد شاخه‏ های متعدد در دین مقدس اسلام، چه سودی می‏برد و با تقویت و تداوم این امر، چه اهدافی را دنبال می‏کند؟

پوشیده نیست که هدف اصلی استکبار و نظام سلطه، سیطره بر تمام جهان، و استثمار ملت‏ هاست. لذا همواره می‏کوشد با غارت منابع و ذخایر کشورها و تضعیف اقتصاد آنان سیطره‏ ی خود را بر جهان حفظ نمایند. سلطه‏ گران جهانی برای حفظ رابطه ‏ی سلطه‏ گری و سلطه‏ پذیری دیگر جوامع همواره در تلاش‏اند هر گونه مقاومت را در برابر امواج افزون طلبی‏ های خود، از میان بردارند. (1) .

با سیری در تاریخ درک می‏گردد که استعمارگران به سرزمین‏های آباد و پر از معادن و ذخایر شرق، به خصوص خاورمیانه، همواره توجه داشته‏ اند. از میان کشورهای خاورمیانه نیز، ایران، به دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و منابع و ذخایر متعدد، از چشم طمع سلطه ‏گران در امان نبوده و مورد چپاول و غارت آنان قرار گرفته است که البته در هر دوره‏ای مردم آزاده و مسلمانان این خطه، صحنه‏ های شگفتی از مقاومت، ایستادگی و سلطه ستیزی را به نمایش گذاشته ‏اند.

با مختصر تأملی در اوضاع و شرایط داخلی ایران در دوره‏ ی قاجار (زمان پیدایش و ظهور بابیگری) روشن می‏گردد که دولت‏های استعمارگر روس و انگلیس بر سر منافع و امتیازات در ایران، در رقابت با یکدیگر بودند و در نهایت در صدد برآمدند ایران را بین خود تقسیم کنند، به گونه‏ ای که بعد از برقراری مشروطه در دوره‏ ی مجلس اول، قرارداد 1907 و تکمله‏ های سری آن در 1915 نشان می‏دهد که آنان به این توافق، که شمال از آن روسیه و جنوب در اختیار انگلیس باشد، رسیده بودند. (2) .

بعد از جنگ‏های ایران و روس، روسیه عمدتا دولت ایران را در دست داشت و انگلستان نیز قدرت نفوذ دیرینه‏ی خود در ایران را حفظ نموده بود. امام خمینی (ره) فرموده است: استکبار در حدود سیصد سال در مورد منابع اقتصاد ایران مطالعه کرده است و قصد غارت ثروت ایران و کشورهای شرقی مهم‏ترین هدف «استکبار است». (3)  اما آنچه سد راه آنان در چپاول این مملکت و مانع اجرای نقشه‏ی شومشان بود، مذهب ملت ایران بود. عامل اساسی اتحاد این ملت، که رهبری، تشکیلات و اقتدار سیاسی هم داشت، «مذهب شیعه» یا «اسلام ناب محمدی» بود.

از آنجا که استعمار پیر در طی تاریخ استعمارگری خود، زیرکانه دریافته بود که با شیوه ‏ی منسوخ قدیمی جنگ‏های صلیبی و لشکر کشی نظامی، نمی‏تواند به هدف خود، که محو و نابودی اسلام است، نایل آید، با انواع ترفندها در صدد برآمد آن را تضعیف کند و برای رسیدن به هدف خود ابزارهای دیگری به کار گرفت.

در دوره‏ ی فتحعلی‏شاه در جنگ‏های ایران و روس، که در آغاز ایران به فتوحاتی دست یافت، قدرت دین و مردم برای روس‏ها مسلم شد و در دوره‏ ی ناصرالدین شاه اولین مقاومت‏ های دینی و ملی در مقابل قراردادهای ظالمانه‏ ی بیگانگان انجام شد. (4) .

کاربرد و کارآیی مذهب تشیع پس از مقابله‏ ی روحانیت با قرارداد رویتر، به خصوص پس از رویداد «رژی» که به جنبش معروف تنباکو و پیروزی مردم و روحانیت منجر شد،(5) توجه قدرت‏های استعمارگر را برانگیخت و پس از آن به کارگیری جاسوسان و عوامل مختلف برای بهره‏برداری از این مسأله در جهت برآوردن منافع مورد نظر خویش، در رأس اقدامات آنان قرار گرفت. در چنین زمانی بود که دعاوی باب و بهاء نظر سیاست بازان خارجی را به تداوم حیات این فرقه‏ ها به عنوان نطفه ‏ای که می‏تواند تهدیدی جدی برای تشیع، روحانیت و نظام مدافع و مروج شیعه به شمار آید، به خود جلب کرد. به نحوی که از همان آغاز تقویت و تحریک این مدعیان در دستور کار دولت‏های استعماری قرار گرفت. در مقابل نیز رهبران بهائی و ازلی نیز سرسپردگی خود را به سفارتخانه‏ های روس و انگلیس دو چندان ساختند تا از این طریق و تحت حمایت سیاست‏های بیگانه، مجری طرح‏ها و توطئه‏ هایی شوند که از یک سو رونق کسب و کارشان و از سوی دیگر جلب رضایت بازیگران و سیاست گذاران خارجی را به دنبال داشت. (6) .

از سوی دیگر مردم از جنگ‏های سختی که در سال‏های پیش از ظهور جنبش باب، بین ایران و روسیه‏ ی تزاری وجود داشت و نیز بی‏کفایتی دولت‏های قاجار، خسته و افسرده شده بودند و به دنبال پناهگاهی معنوی می‏گشتند. لذا حالتی پیش آمده بود که همه در انتظار فرج امام زمان (عج) به سر می‏بردند تا ملت اسلام را از یوغ ظلم روسیه ‏ی تزاری و چپاول‏ های انگلیس و دولت حاکم نجات دهد، این زمینه‏ ها و عوامل باعث شد که عده‏ای از مردم با شنیدن ادعاهای باب و پیروانش به آنان گرایش پیدا کنند و به جای پناهگاه صحیح، به پناهگاه کاذب روی آورند. (7).

بدین ترتیب، استکبار جهانی، پس از اینکه دریافت مذهب شیعه و فرهنگ انتظار و مهدویت مهم‏ترین مانع سلطه‏ ی آنان بر ایران است، با سوء استفاده از جهل و نادانی مردم و سایر زمینه‏ های مساعد، به ایجاد فرقه‏ های ضاله، دست زد و از این طریق سعی کرد فرهنگ اصیل شیعه را تضعیف نماید. آنان با تفرق و تحزب گرایی، به اقتدار، انسجام و وحدت مردم مسلمان ایران ضربه وارد نمودند و تلاش کردند از یک سو با تحقیر هویت ملی و اعتقادات و باورهای دینی مسلمانان زمینه را برای پذیرش فرهنگ منحط غرب فراهم کنند و از سوی دیگر با تبلیغ گسترده‏ ی مکتب‏ ها و مذهب‏ های پوشالی و تقویت آن‏ها، به هدف خود، که محو و نابودی اسلام است، برسند.

پی نوشت :

1-حسن قدوسی‏ زاده، نکته‏ های ناب، گزیده بیانات رهبر فرزانه انقلاب در جمع دانشجویان و دانشگاهیان، نشر معارف، 1384، ص 62.

2-سید جلال الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ 2، بی‏تا، صص 71 - 73.

3-سید محمد هاشمی تروجنی و حمید بصیرت منش، تاریخ معاصر از دیدگاه امام خمینی (تبیان 20)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378، صص 27 - 29.

4-سید جلال الدین مدنی، همان، صص 15 - 17.

5-موسی نجفی و موسی فقیه حقانی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1381، صص 169 - 170.

6-سیدمحمد باقر نجفی، بهائیان، کتابخانه طهوری، 1357، صص 616 و 516.

7-حاج شیخ حسن فرید گلپایگانی، مفتاح باب الابواب یا تاریخ باب و بهاء، چاپ 1346، 3، صص 118 - 119.