حسادت دولت فرانسه

«از تهران چند مکتوب رسید که اولیای سفارت فرانسه اصرار دارند که بعضی از مبلغین به صفحات آفریق یعنی تونس و الجزایر توجه نمایند و از اولیای دولت فرانسه نهایت رعایت خواهد شد تا جماعت آن سامان را تبلیغ نمایند.«¹

سفر به فرنگ و نوگرایی

عباس افندی در اواخر عمر به خرج مریدانش، سفرهایی به اروپا و آمریکا کرد و در آن جا بسیاری مطالب تازه آموخت و با الهام از تاریخ افکار نو که در اروپا و آمریکا پدید آمده بود، دوازده تیتر توخالی و فاقد پشتوانه‌ی علمی ترتیب داد و به نام تعالیم دوازده گانه‌ی بهائیت به این و آن عرضه نمود.

توصیه‌ی دل سوزانه به آمریکاییان

«در سفر آمریکا عبدالبهاء در میان جمعی سوداگران تیز دندان آمریکایی به وطن‌فروشی پرداخت و چنین بانگ برداشت: از برای تجارت و منفعت ملت آمریکا، مملکتی بهتر از ایران نه! چه که مملکت ایران مواد ثروتش همه در زیر خاک پنهان است.»²

سرانجام عبدالبهاء

در تاریخ 1340 ه.ق (1300 ه.ش) در سن هشتاد سالگی اجل عبدالبهاء فرا رسید و او در حیفا کنار قبر باب دفن گردید.

قدردانی اربابان

«در تشییع جنازه‌ی او نمایندگان دولت انگلیس مانند هربرت ساموئل حضور یافتند.»³

«از طرف آن دولت بدین صورت مرگ او تسلیت داده شد: وزیر مستعمرات حکومت اعلی حضرت پادشاه انگلستان مستر وینستون چرچیل … تقاضا نمود مراتب هم دردی و تسلیت اعلی حضرت پادشاه انگلستان را به جامعه‌ی بهائی ابلاغ نماید … وای کونت ألِنبی نیز … اعلام نمود به بازماندگان فقید سِر عبدالبهاء عباس افندی و جامعه‌ی بهائی تسلیت صمیمانه‌ی مرا … ابلاغ نمایید … فرمانده‌ی کل قوای اعزامی مصر جنرال کنگریو … تلگراف ذیل را مخابره نمود. متمنی است احساسات عمیقه‌ی مرا به خاندان فقید سر عباس بهائی ابلاغ نمایید.» ⁴

آثار عبدالبهاء

1-مقاله‌ی شخصی سیاح

2-مفاوضات (گفتگو بر سر ناهار)

3-رساله‌ی مدنیه و سیاسیه

4-مکاتیب (در 4 جلد)

5- خطابات مبارکه چاپ تهران

6- خطابات عبدالبهاء چاپ مصر

جانشین عبدالبهاء

شوقی افندی ربانی  – 1314تا 1377 ه.ق

تأسیس بنیاد ولی امر

عبدالبهاء به گاه مرگ، فرزند پسر نداشت و با آن که غصن اکبر زنده بود، وی با نوشتن الواح وصایای خود، برای رهبری و ریاست بهائیان قرار تازه‌ای نهاد و سلسله‌ی ولایت امرالله را تأسیس نمود.

مقام ولایت امر

بنا بر مضامین الواح وصایا ولی امرها یکی پس از دیگری خواهند آمد و هر یک بایستی جانشین خود را تعیین نماید و ایشان مبین آثار بهائی و مرجع مطاع همگانی و رئیس دائمی مجلس بیت‌العدل هستند. مجلسی با شرکت 9 نفر که به انتخاب سه درجه برگزیده می‌شوند و مسؤلیت قانون‌گذاری در بهائیت به عهده‌ی آن‌ها است.

ادامه‌ی سلسله‌ی ولایت امر

«بر اساس همین نوشته، اولین ولی امر نوه‌ی دختری سرکار آقا یعنی شوقی افندی می‌باشد و پس از او سلسله‌ی اولیاء امر در نسل او و فرزند ذکور و بکر او خواهد بود.‌»⁵

شوقی تحصیل کرده

شوقی افندی پسر میرزاهادی افنان و دخترزاده‌ی عباس به شمار می‌رفت و در ایام حیات جدش در دانشگاه آمریکایی بیروت و آکسفورد لندن به مطالعه و تحصیل پرداخت.

مخالفت با جانشینی شوقی

پس از مرگ عبدالبهاء، شوقی به یاری مادرش به ریاست رسید؛ اما گروهی او را نپذیرفتند و جدایی دیگری حادث شد. برخی از مبلغین و بزرگان بهائیت همچون عبدالحسین آیتی یا همان آواره و فضل‌اله صبحی، کاتب عبدالبهاء و میرزاحسن نیکو و غیرهم از عقائد بهائی به دامان پاک اسلام برگشتند و چون شوقی آنان را به باد فحش و بدگویی گرفت آن‌ها هم با نوشتن کتاب‌هایی چون کشف‌الحیل و خاطرات صبحی و فلسفه‌ی نیکو، سوابق زشت و ناپسند ایام صباوت و شباب شوقی را بروز دادند. 

                                       عبدالحسین آیتی                                       فضل اله صبحی

انشعابی دیگر

گروهی دیگر از بهائیان الواح وصایا را نامعتبر دانستند و میرزا احمد سهراب را که از خویشان نزدیک شوقی بود به پیشوایی برداشتند و نام سهرابی بر خود نهاده، کاروان خاور و باختر را تشکیل دادند.

تشکیلات حزبی

شوقی افندی در ایام ریاست خود به تقلید از اروپائیان به بهائیت صورت تشکیلات حزبی داد و محافل منتخب محلی و ملی به وجود آورد و در برخی کشورها آن‌ها را به عنوان محافل مذهبی یا شرکت‌های تجارتی به ثبت رسانید.⁶

روحیه همسر شوقی در کتاب گوهر یکتا صفحه 384 در این باره می‌نویسد: «میل مبارک آن است که محفل را به اسم جمعیت دینی و اگر نشد به عنوان هیئتی تجارتی تسجیل نمایند.»

پدیده‌ی طرد، دست آورد شوقی

هر کس مخالف میل شوقی کاری می‌کرد ابتدا از این تشکیلات اخراج یا همان طرد اداری و سپس از جامعه بیرون می‌شد که همان طرد روحانی است و بسیاری افراد گرفتار چنین مجازاتی شدند.

رسمیت در اسرائیل

در زمان حیات شوقی بود که حکومت یهودی اسرائیل در فلسطین روی کار آمد و به پاداش مساعی بی‌شمار بهائیت در ایجاد چنین دولت بیگانه‌ای در قلب جامعه‌ی اسلامی، این مسلک در آنجا رسمیّت یافت و املاک و اموال ایشان تحت حمایت واقع و از مالیات و عوارض معاف گردید.⁷

سرانجام شوقی

شوقی ربانی به سال 1377 ه.ق برابر 1336 ه.ش در لندن به مرض آنفولانزا دچار شد و در سن 63 سالگی از دنیا رفت و همان جا مدفون است.

آثار شوقی

·         ترجمه‌ی تاریخ نبیل به انگلیسی با مقدمه و پاورقی به نام Dawn Breakers

·         قرن بدیع به انگلیسی به نام God Passes By  که توسط نصرالله مودت به فارسی ترجمه شد.

·         توقیعات مبارکه در 3 جلد

·         دور بهائی و چند نوشته‌ی دیگر

پیش‌گویی غلط

برخلاف پیش‌بینی و پیش‌گویی عبدالبهاء، شوقی عقیم بود و فرزندی نداشت و حتی جانشینی هم معین ننمود و در نتیجه، پس از مرگش در تاریخ بهائیان کشمکش شدیدی به وجود آمد.

پیروان بیت‌العدل

بسیاری از بهائیان به ریاست معنوی زن شوقی به نام روحیه ماکسول و ریاست ظاهری ایادیان امرالله که در واقع همان کارگزاران و خادمان پیشوایان بهائی بودند، باب ولایت امر را تا ابد مسدود دانستند و شش سال پس از فوت شوقی در لندن با تعجیل تمام کنفرانسی از رؤسای بهائی هر محل تشکیل دادند و در آن اجتماع، 9 نفر اعضای مجلس بیت‌العدل موعود را انتخاب نمودند و سپس این بیت‌العدل را در حیفا برپا ساختند که تاکنون نیز دائر است و هر چند سال یک بار تجدید انتخاب می‌شوند و بر اهل بهاء حکومت می‌کنند.

شجره‌نامه‌ی خاندان بهاءالله

پیروان میسون ریمی

دسته‌ی دیگری از پیروان شوقی، بیت‌العدل حیفا را با دلایل قوی و روشن، بی‌اعتبار و ساختگی دانستند. از جمله دلایل این که به نص الواح وصایا، رئیس دائمی و عضو ممتاز بیت‌العدل باید ولی امرالله باشد و بیت‌العدل بدون ولی امر صلاحیت رهبری ندارد و … . یکی از ایادی مشهور به نام چارلز میسون ریمی را جانشین شوقی و ولی ثانی امر خواندند.

پیروان جمشید معانی

و در همین هنگام جوانی از بهائیان خراسان در سرزمین اندونزی برخاست و مدعی شد که موعود کتاب اقدس و صاحب آیین تازه است. وی جمشید معانی ملقب به سماءالله نام دارد و عین همان دستاویزهایی که بهائیان برای اثبات عقاید خود دارند وی نیز برای خود فراهم کرده است.

و اینک ریمی‌ها و سمائی‌ها در کشورهای هند و پاکستان و ایران و اندونزی و آمریکا فراوان‌اند و بدین گونه بایستی چشم به راه تحولی تازه بود که شاید این بنای بی‌پایه را از بیخ وارونه کند.

انشعابات بهائیه در گذر تاریخ

بهائیه (میرزا حسینعلی نوری مازندرانی)

ناقضی (میرزا محمدعلی)

ثابتی (عباس افندی)

سهرابی (احمد سهراب)

پیروان شوقی افندی

پیروان بیت‌العدل حیفا

ریمی (میسون ریمی)

سمائی (جمشید معانی)

با تشکر از گردآورندگان