در راستای ادعای مقامات علمی شیخ احمد احسایی (پیشوای مسلک شیخیه)، بزرگان این مسلک در رابطه با شخصیت علمی پیشوای خود، توصیفات مبالغه‌آمیزی به کار برده‌اند؛ همچنان که حاج محمد کریم خان درباره‌ی جایگاه علمی شیخ احمد احسایی می‌گوید: «آئینه‌ی سرتاپای نمای اهل عصمت و طهارت و آن‌که عنقای اوهام (سیمرغ افسانه‌ای) اگر مدی‌الدهر پرواز کند به عتبه (آستانه‌ی) قصر قدرش نرسد و همای عقول اگر تا آخر ابد بپرد به عشری از معاشر مسافت ارتفاع مقامش نبرد».(1)
اما ادعای مقامات علمی بی‌نظیر برای شیخ احمد احسایی در حالیست که فحول و بزرگان برخی علوم، نسبت به ثبوت این ادعاها اشکالات فراوانی مطرح کرده و هیمنه‌ی پوشالی آن را فرو ریخته‌اند. همچنان که عالم جلیل‌القدر علامه حسن‌زاده آملی، در تعلیقه‌ی خود بر شرح منظومه‌ی سبزواری، ذیل بحث «اصالة الوجود» آورده است: «شیخ احمد احسائی که قائل به اصالت وجود و ماهیت است و قواعد فلسفی را معتبر نمی‌داند، بدون آن‌که متوجه باشد، در گرداب ثنویت افتاده است که قائل به یزدان و اهریمن هستند و سهمی از توحید ندارند».(2)آری؛ نظردهی شیخ احمد احسایی در علومی که در آن‌ها سررشته نداشت، موجبات رسوایی وی را فراهم کرد و ادعاهای باطل او را بر همگان آشکار ساخت.

پی‌نوشت:

1- حاج محمد کریم خان کرمانی، هدایت الطالبین، کرمان: دوم، 1380 ق، ص 36.
2-احمد حاج‌قلی و برخی نویسندگان، فرقه‌های انحرافی، قم: مرکز تخصصی مهدویت، 1395 ش، ص 42، به نقل از: شرح منظومه سبزواری، ج 2، ص 65.