رضاخان و ممنوعيت تبليغ ضد بهائيت

باز نشر از بهائیت در ایران

نویسنده : شادروان احمد الهیاری

جلوگيري از انتشار آگهي يك كتاب ضدبهايي و توقيف نشريه اي كه اين آگهي را چاپ كرده بود، نيز نشان دهنده ميزان نفوذ و اقتدار بهائيان در دوران سلطنت رضاخان است. مشروح آگهي مذكور به اين شرح بود: اعلان اقدس «آيا مي خواهيد با حقايق مذهب بهايي كه دست اجنبي براي توليد نفاق و اختلاف در جامعه ايراني ايجاد نموده آشنا شويد؟ آيا ميل داريد از ماهيت اين انجمن سرّي كه در ادارات، تشكيلات مخرب خود را مثل مرض جذام توسعه داده، جريان امور داخلي و ترفيعات و محاكمات اداري را از مجراي حقيقي منحرف كرده ]و[ ترفيع مقام و اضافه حقوق و محاكمات اداري و حتي استخدام را به مجراي پارتي بازي مذهبي انداخته است آگاه شويد؟ آيا مي خواهيد از (7) طايفه بهايي به جامعه ايرانيت و مراسله]اي[ كه به جمال پاشا سردار ترك نوشته و مشاراليه به اردوكشي بر عليه ايران ترغيب شده بود مستحضر گرديد؟ اگر مي خواهيد معلومات فوق را تحصيل نماييد، كتاب كشف الحيل تأليف آقاي آقا ميرزا عبدالحسين خان آيتي را كه خودش مدت بيست سال مبلغ بهايي بوده است خريداري نموده مطالعه كنيد. آقاي آيتي اسرار داخلي اين طايفه را براي شما شرح مي دهد. »(8) خبر چاپ اين آگهي در «سالنامه پارس» كه قرار بود از روز اول فروردين 1309 شمسي توزيع گردد، به اطلاع «محفل ملي بهائيان ايران رسيد .   سران محفل بهائيان پس از خبردار شدن از اين موضوع به تكاپو برخاستند و به طريقي اين خبر را به اطلاع رضاخان رساندند و او اداره نظميه را مأمور توقيف اين سالنامه كرد و رئيس اداره نظميه پس از توقيف اين نشريه، طي نامه اي در تاريخ 14 بهمن 1308 مراتب را به اطلاع وزير دربار رساند. پس از توقيف اين نشريه در چاپخانه، محمدعلي اميرجاهد صاحب امتياز و مدير سالنامه پارس عريضه اي براي رضاشاه تنظيم كرد و آن را به همراه نامه اي براي عبدالحسين تيمورتاش وزير دربار رضاخان فرستاد. متن اين نامه به اين شرح است: «تصدق وجود مقدست گردم. مستدعيم عريضه]اي[ كه به خاك پاي مبارك همايوني ارواحنا فدأ لف اين عرضحال است، ملاحظه فرماييد و قبول كنيد كه به سر حضرت اشرف و به شرف ايرانيت قسم، بنده با كمال بي طرفي و از لحاظ اينكه مبادا برخلاف نظر مبارك اعليحضرت شهرياري اقدامي كرده باشم، اين اعلان را پذيرفتم. وزارت معارف هم امضا نموده بنده هم طبع كرده ام. امروز كه سالنامه صحافي شده و بايد چند روز ديگر، يعني 20 بهمن ماه منتشر شود، دچار اين زحمت شده ام. محض استحضار خاطر مبارك عرض شد كه ملاحظه مي فرماييد بنده در اين مورد كمال ملاحظه را از تمام جهات كرده ام. مخصوصاً توضيحي در ذيل اعلان مذكور نوشته ام. حال نظر مبارك ذات اشرف هر چه باشد، امر فرماييد فوراً اطاعت مي كنم. فدوي صميمي- محمدعلي اميرجاهد(9)(10) عريضه ضميمه نامه ارسالي مدير «سالنامه پارس» براي رضاشاه به اين شرح است: «تصدق خاك پاي مباركت گردم. چاكر خاكسار با عشق مملو از فدويتي نسبت به ذات مقدس شاهنشاه باعظمت خود و اهميت مطبوعات مملكت، با صرف هستي از مال و جان خود مشغول تنظيم سالنامه هستم كه مانند بهترين سالنامه هاي ممالك معظمه موجب سربلندي هموطنانم باشد و در اين راه روز و شب خود و خانواده خود را فدا كرده ام بدون آنكه قصد يك شاهي انتفاع داشته باشم. چنان كه خاطر مهر مظاهر همايوني از بذل موجود فدوي در تقديم 75 تختخواب به پيشگاه مبارك براي مريضخانه هاي بلدي سابقه عاطفه و ملاطفت دارد. در ماه ششم امسال هيئت محترم دولت به پاس فداكاري هاي حقير و اين كه مشاهده نمودند در تنظيم اين سالنامه به حد قابل تقديري فداكاري مي نمايم، افتخار رسميت به اين سالنامه بخشيدند و در تصويب نامه خود وزارت جليله معارف را ناظر مندرجات سالنامه قرار دادند. فدوي تمام مندرجات سالنامه را به امضاي مأمور مخصوص وزارتخانه معروضه رسانيده و طبع نمودم. در ضمن مندرجات آن اعلاني است كه لفاً از نظر عنايت اثر ملوكانه مي گذرد و مقصود اعلان دهنده ترويج كتاب كشف الحيل است. . . چاكر بي مقدار به استناد همان ابلاغ و پيروي از پادشاه محبوب و بيم از آنكه مبادا از ردكردن اعلان مذكور لغزشي در راه فدويت خود نسبت به ذات مقدس همايوني ديده باشم، اعلان را طبع نمودم و يقين داشتم در راه چاكري و سمت رعيتي ذات مبارك انجام وظيفه كرده ام. اينك كه سالنامه طبع و صحافي و براي انتشار حاضر شده است از طرف رئيس محترم نظميه توقيف گرديده و به سختي چاكر را مجبور مي نمايند كه اعلان مذكور را از سالنامه بريده و بردارم. چون فدوي از جان نثاران مطيع و رعاياي فدوي و منقاد پادشاه باعظمت خود هستم، از پيشگاه مبارك با خضوع و استرحام كسب اجازه مي كنم تا امر و اراده مبارك شرف صدور يابد». جان نثار و چاكر بي مقدار ]محمدعلي امير]جاهد. (11) اما اين تمهيدات به هيچ وجه كارساز نشد و سرانجام مدير سالنامه پارس به شرط اينكه آن آگهي ضدبهائيت را به طريقي از سالنامه حذف كند و يا روي آن را با مركب چاپ سياه نمايد، اجازه توزيع آن را مي گيرد. عبدالحسين تيمورتاش در ذيل نامه مدير سالنامه پارس به رئيس دفتر خود چنين مي نويسد: «به نظميه جواباً نوشته شود. . . ممكن است اعلان مزبور را در تقويم هاي توقيف شده سياه نمود و تقويم ها را آزاد كرد. . . سازماندهي موقوفات بهائيان - عبدالحسين تيمورتاش. »(12)

پی نوشتها : 7- در اصل متن نقطه چين است. به نظر مي رسد كلمه «خيانت» باشد. 8- اسنادي از مطبوعات و احزاب دوره رضاشاه، چاپ اول، سال 1380 و سند شمارأ 142.، صص 68و5.8 9- محمدعلي امير جاهد صاحب يك نمايشگاه و فروشگاه مبل در خيابان لاله زار بود و نعمت الله جهانبانوئي مدير مجله فردوسي در اين نمايشگاه كار مي كرد. 10- اسنادي از مطبوعات و احزاب دوره رضاشاه، سند شماره 242.، ص 6.8 11-  اسنادي از مطبوعات و احزاب در دوره رضاشاه، سند شماره 342.، ص 7.8 12- همان، سند شماره 442.، ص 8.8

بریده ای از کتاب بهائیان در عصر پهلوی