بهائیت در ایران : برای مصون ماندن جامعه از آسیب ترویج تفکرات فرقه گرائی ، آگاهی بخشی به جامعه خصوصا نسل جوان وکار آمد است . که اینمهم در پایگاه بهائیت در ایران با تمامی نقصانهائی که دارد در حال انجام است . مطلب زیر جمعبندی برخی نکات مهم وکلیدی از کتاب " فرقه ها در میان ما " خانم سینگلر میباشد که مطالعه آن میتواند بخوبی آسیبهای مترتب بر گرایش به فرقه ها از هر نوع آن را بخوبی بیان نماید .

....

 تعریف فرقه

 بسیاری گروه های فرقه ای بطور فعال اقدام به عضو گیری، گسترش، و کسب پول و قدرت در سراسر جهان می نمایند. این گروه ها اعضا یا هواداران خود را توسط کارهای برنامه ریزی شده ذهنی، یا روند بازسازی فکری، استثمار کرده و تحت نفوذ و کنترل کامل در می آورند. سوء استفاده ذهنی می تواند به طرق یا روش های متعددی انجام شود.

اینگونه نیست که هر فرد مراجعه کننده یک عضو فرقه و به گروه مربوطه جذب می شود، و هم چنین هر کسی که جذب می شود برای همیشه در فرقه یا گروه نمی ماند. ولیکن به اندازه کافی جذب می شوند و به مدت کافی می مانند تا فرقه ها را به مشکل اجتماعی مخربی که شایسته بررسی جدی است تبدیل نمایند.

مسئله فرقه ها مشکلی نیست که بتوان به آن طی یک مباحثه فلسفی یا یک برنامه گفتگوی داغ افشاگرانه تلویزیونی پرداخت. تهدیدی که از جانب فرقه ها متوجه جامعه است خیلی عمیق تر از این حرف هاست. صحبت از تهدیدات بسیار واقعی نسبت به سلامت جامعه، بهداشت روانی، قدرت سیاسی، و آزادی های دموکراتیک است. همچنین بحث نگرانی های فزاینده در خصوص تباه شدن زندگی هاست. موضوع این است که سوء استفاده ها و برنامه های اغلب غیر اخلاقی فرقه ها نه تنها در حواشی بلکه در بخش های اصلی و در متن ارگان های حیاتی جامعه ما ظاهر می گردند.

فرقه ها دیگر صرفا موضوع نگرانی والدینی که ناظر بر عضو گیری فرزندان ایدآلیست، و در برخی موارد سرخورده، و جوان خود می باشند، نیستند. فرقه ها افرادی در هر سن و سال و در هر محدوده درآمدی را گمراه کرده اند. در گذشته، فرقه ها با جذب افراد به اصطلاح حاشیه ای اجتماع یعنی افراد بدون وابستگی، افراد سرخورده، و افراد ناراضی از هر نسل، جای پای خود را محکم می کردند. ولی گروه های فرقه ای امروز آنچنان نحوه برخورد و روش های مجاب سازی افراد را حرفه ای کرده اند که فراتر از چارچوب معمولی و در متن جریان اصلی جامعه حرکت می کنند.

تعاریف و خصوصیات فرقه ها

در لغت، "فرقه" بیانگر یک گروه یا سازمان است که اعضای آن، مانند افراد هر انجمن و حزبی، هدف بخصوصی را دنبال می کنند، و این اهداف البته ممکن است در طول زمان تغییر یابند. اما فرقه ها به علت عملکردهای خاص درونی و روابط و مناسبات ویژه ای که برقرار می نمایند از سایر گروه ها و سازمان ها متمایز می گردند. تشخیص تفاوت های میان یک سازمان یا حزب معمولی با یک "فرقه" همیشه کار ساده ای نیست. بعضی اوقات افراد به عملکرد فرقه ها و نوع مناسباتی که برقرار می کنند توجه نداشته و به اشتباه، یا فرقه ها را ارگان هایی مملو از مشتی دیوانه می انگارند و یا اساسا تفاوتی بین فرقه با هر گروه دیگری قائل نمی شوند.

فرهنگ لغات معمولی در خصوص فرقه دارای تعاریف توصیفی معینی است. اما آنچه که فعالیت در فرقه های مختلف را بهتر بیان می کند ارائه تصویری پویا از روندی است که در درون هر فرقه در جریان بوده و مناسباتی است که فرقه حول آن شکل گرفته است.

بنابراین بهتر است از عبارت " روابط فرقه ای" برای بیان دقیق تر جریانات و عملکردهایی که در یک فرقه اتفاق می افتند استفاده کنیم. روابط فرقه ای عبارت از روابطی است که در آن یک فرد آگاهانه افراد دیگر را با استفاده از روش های خاصی وادار می کند تا بطور کامل (یا نسبتا کامل) در خصوص همه زمینه های تصمیمات مهم زندگی شان وابسته به او باشند، و به این پیروان عقیدتی اینطور القا می نماید که او دارای استعداد، نبوغ یا دانش ویژه ای است.

بر این اساس، فرقه حول فاکتورهای زیر تعریف می شود:

 ١. سر منشأ گروه و نقش رهبر.

2. ساختار تشکیلاتی، یا روابط بین رهبر (یا رهبران) و پیروان.

3. استفاده از برنامه های هماهنگ شده مجاب سازی ذهنی (که بازسازی فکری یا به صورت عام تر شست و شوی مغزی خوانده می شوند).

سر منشأ گروه و نقش رهبر

در بسیاری از موارد یک فرد، که عموماً بنیانگذار فرقه هم هست، در بالای ساختار تشکیلاتی فرقه قرار گرفته و تصمیم گیری در وی متمرکز می شود. (رهبران فرقه ها اغلب مرد هستند، اما در برخی موارد زنان رهبر فرقه می باشند) و این رهبران عموما دارای خصوصیات زیر می باشند:

رهبران فرقه ها افرادی خود انتصابی و تحمیل گر هستند که ادعا می کنند دارای مأموریت خاصی بوده و یا دانش ویژه ای دارند. برای مثال، رهبران فرقه ها اغلب ادعا می کنند که برای هدایت مردم مأمور شده اند. برخی دیگر از رهبران ادعا می کنند که به راه رسیدن به رستگاری یا به جواب تمامی معضلات بشری پی برده اند، همین طور تعدادی مدعی می شوند که به اکتشافات علمی، طبیعی، یا اجتماعی که می تواند پیروان فرقه را به سطوح جدیدی از آگاهی، موفقیت، یا قدرت شخصی یا سیاسی برساند دست یافته اند.

رهبران فرقه ها تمایل به اعمال اراده و تسلط داشته و اغلب به عنوان کاریزماتیک توصیف می شوند. این رهبران نیاز به داشتن میزان کافی از قاطعیت، جذبه، یا سایر قدرت های کاریزماتیکی برای جذب، حفظ و اداره افرادشان دارند. آنها مریدان خود را وادار می کنند تا خانواده، شغل، سابقه کاری، و دوستان خود را برای پیروی از آنها رها کنند. در بسیاری از موارد، آشکار یا پنهان، آنها نهایتاً دارایی، زندگی و هستی پیروان خود را تحت کنترل می گیرند.

رهبران فرقه ها تکریم و ستایش را بر روی خود متمرکز می نمایند. روحانیون مذاهب برحق، سران احزاب دموکراتیک، یا رهبران جنبش های اصیل بشر دوستانه، تکریم و ستایش پیروان را به سمت خدا، اصول انتزاعی، یا اهداف گروه معطوف می کنند. در حالیکه رهبران فرقه ها، تمرکز را بر عشق، ایثار و وفاداری نسبت به شخص خود بنا می گذارند. برای مثال در بسیاری از فرقه ها، همسران وادار به جدا شدن از یکدیگر و والدین وادار به رها کردن فرزندان به عنوان آزمایش سرسپاریشان به رهبر می شوند.

ساختار تشکیلاتی: روابط بین رهبر و پیروان

برای ترسیم یک منظر ساده از یک فرقه، یک حرف T وارونه را تصور کنید. رهبر به تنهایی در بالا، و پیروان تماما در پایین قرار می گیرند. ساختار تشکیلاتی یک فرقه با مؤلفه های زیر شناخته می شود:

فرقه ها در ساختار تشکیلاتی خودکامه هستند. رهبر به عنوان مقام عالی شناخته می شود، گو این که ممکن است قدرت معینی را به چند زیر دست به منظور نظارت بر وفاداری پیروان نسبت به تمایلات و حکم خود تفویض کند. هیچ دادخواستی خارج از سیستم رهبر به سیستم بالاتر قضایی وجود ندارد. برای مثال، اگر یک معلم مدرسه احساس کند که با او توسط مدیر غیر عادلانه رفتار شده است، او می تواند به مقام دیگری شکایت نماید. در فرقه، رهبر تنها و آخرین حاکم بر تمامی مسائل است.

فرقه ها خود را نوآور و منحصر به فرد می دانند. رهبران فرقه ها ادعا می کنند که سنت شکنی کرده، چیزی بدیع ارائه نموده، و تنها سیستم موفقیت آمیز برای حل مشکلات زندگی یا پاسخ به نارسایی های جهان را بوجود آورده اند. تقریبا تمامی فرقه ها ادعا می کنند که اعضای آنها "برگزیده" ، "تکامل یافته" ، یا "خاص" هستند در حالی که غیر عضوها موجودات پائین تری به حساب آورده می شوند.

فرقه ها تمایل دارند تا اعضایشان سیستم اخلاقی دوگانه ای داشته باشند. از اعضا خواسته می شود که در درون گروه باز و راستگو بوده و جزئی ترین و خصوصی ترین مسائل را در برابر رهبر اعتراف نمایند، و در همان حال، تشویق می شوند تا غیر عضو ها را گول زده و از آنها سوء استفاده کنند. در مقابل، مذاهب برحق و گروه های پایبند اخلاق، به اعضا آموزش می دهند تا در برابر همه راستگو و درستکار باشند و نسبت به یک مجموعه واحد از اخلاقیات در همه حال پایبند بمانند. بهر حال فلسفه مسلط بر فرقه ها این است که هدف وسیله را توجیه می کند، نظریه ای که به فرقه ها اجازه می دهد تا اخلاقیات خاص خودشان را خارج از مرزهای اخلاقی نرمال جامعه بوجود بیاورند.

برنامه هماهنگ شده مجاب سازی

فنون خاص مجاب سازی استثماری، یعنی پروسه های متعدد بازسازی فکری، مورد استفاده رهبران فرقه ها و سازمان های شبه فرقه ای برای وادار کردن افراد به پیوستن، ماندن و اطاعت کردن قرار می گیرد. خصوصیات عمومی این فاکتور فوق العاده مهم در تعریف فرقه ها به صورت زیر می باشد:

فرقه ها تمایل به خودکامگی، تمام خواهی، کنترل رفتار اعضا، همچنین خودکامگی ایدئولوژیک، بروز علنی تعصبات، و افراطی گری در جهان بینی دارند. اغلب فرقه ها در نهایت و البته در زودترین زمان ممکن، از اعضایشان انتظار صرف فزاینده وقت، انرژی، پول، یا سایر منابع خود برای برآورده کردن اهداف معین شده گروه را داشته، این چنین عنوان یا القا می کنند که پیروان به تعهد کامل و فدای حداکثر برای رسیدن به درجه ای از رستگاری و سعادت نیاز دارند. شکل این تعهد از گروه تا گروه تفاوت دارد. فرقه ها به اعضای خود دیکته می کنند که چه بپوشند، چه بخورند، کجا و کی کار کنند، بخوابند، و حمام کنند و همین طور به چه چیزی اعتقاد داشته باشند و چگونه فکر و رفتار کنند و چه بگویند. در بسیاری از موضوعات، فرقه ها تفکری را که به آن "سیاه یا سفید" و نظریه ای را که به آن "همه چیز یا هیچ چیز" می گوییم معروف برقرار می نمایند. جمله "هرکس با من نیست بر من است" از این طرز تفکر ناشی می شود.

فرقه ها تمایل به درخواست از اعضا برای پذیرش دگرگونی اساسی یا تغییر روش زندگی دارند. بسیاری از فرقه ها فشار زیادی بر روی اعضای جدید برای ترک خانواده، دوستان، و مشاغل خود برای حل شدن در اهداف اساسی گروه می آورند. این تاکتیک ایزوله کردن فرد، یکی از مکانیزم های عام اغلب فرقه ها برای کنترل و ایجاد وابستگی اجباری در اعضا است.

 انواع فرقه

یک فرقه می تواند حول هر محتوایی نظیر سیاست، مذهب، تجارت، سلامت جسم، روانشناسی، شکل و غیره گرفته باشد. هر فردی که دارای قاطعیت کافی و مقداری جذبه و توان عوام فریبی باشد، یا حتی یک بازاریاب خوب که وقت و انرژی کافی صرف کند، به سادگی می تواند پیروانی حول تقریبا هر موضوعی گرد آورد. فرقه ها، از هر نوعی که باشند، دارای رهبران فرقه ای مجربی هستند که افراد محزون، تنها و سرخورده و کسانی که صرفا به دلیلی در دسترس هستند و یا افرادی که به دعوتی در یک نقطه بحرانی در زندگی شان پاسخ مثبت داده اند را مجبور به پیوستن می کنند. درست مانند داستان معروف فلوت نواز همیلتون of Pied Piper (Hamilton) در آن افسانه آلمانی که با نواختن فلوت جلو می افتاد و بچه های دهکده را به دنبال خود راه می انداخت و با خود می برد.

ده ها نوع اصلی از فرقه ها، هر کدام با اعتقادات، عملکردها و آداب اجتماعی خودشان وجود دارند. طبقه بندی و نوع بندی فرقه ها می تواند به شیوه های بسیار متنوعی صورت گیرد که نشان دهنده تعداد بیشمار و وسعت و تنوع فرقه های اطراف ما است. اما از طرف دیگر، تمامی فرقه ها به نوعی تکثر در متن واحد هستند. و در نهایت، آن متن اصلی فرقه ربطی به اعتقاداتش ندارد. در گروه های فرقه ای، سیستم اعتقادی (مذهبی، روان درمانی، سیاسی، یا تجاری) به ابزاری برای خدمت به تمایلات، هوس ها و برنامه های پنهان رهبر تبدیل می شود. ایدئولوژی صرفا یک وسیله است. چسبی است که اعضای گروه را به هم متصل می کند و ابزاری است که توسط رهبر برای رسیدن به اهدافش از آن سوء استفاده می گردد.

برای فهم فرقه ها باید ساختار و عملکرد آنها و نه اعتقاداتشان را مورد مطالعه قرار داد. واقعیتی که باید به آن پرداخت این است که افرادی سوء استفاده گر و حُقه باز برای به تمکین و اطاعت در آوردن پیروانشان از روش بازسازی فکری و مجاب سازی روانی استفاده می کنند. یعنی در تحلیل نهایی، فارغ از نوع و شکل و هدف فرقه ها، نوع روابط و مناسبات است که فرقه ها را نگران کننده و آسیب رسان می سازد.

 چه کسانی به فرقه ها می پیوندند؟

وقتی راجع به فرقه ها، و افرادی که به وسیله شیادان، تحت کنترل و نفوذ قرار گرفته اند می شنویم، بلافاصله تلاش می کنیم خودمان را از چنین افرادی جدا کنیم. به نظر می رسد وقتی در خصوص موارد اعمال نفوذ روانی بی حد و حصر مطلع می شویم اصرار داریم بگوئیم که " هیچ کس نمی تواند مرا وادار به انجام چنان کار هایی بکند ". همانطور که اغلب سربازان اعتقاد دارند که گلوله تنها به دیگران اصابت می کند، اغلب مردم نیز تمایل به باور این موضوع دارند که وضعیت ذهن و روان خودشان آسیب پذیر نیست.

مردم این موضوع بسیار جدی را به شوخی می گیرند که برخی سوء استفاده گران، با بکار گیری از برخورد های عتاب آمیز و ایجاد بحث و جدل، واقعاً مردم را وادار به انجام خواسته هایشان می کنند. جُرج اورول George Orwell در سال 1984 رمانی تحت عنوان برادر بزرگ Big Brother نوشته بود که در آن رهبر دولت، یعنی همان "برادر بزرگ"، بر زندگی همه مردم کنترل کامل داشت. شعار " برادر بزرگ مراقب شماست " به مردم یادآوری می کرد که او همه چیز را در خصوص آنچه انجام می دهند می داند.

فرد معمولی به کسانی که در فرقه ها در گیر شده، در دام افرادی که مردم را گول می زنند افتاده، یا در یک گروه با روابط ظالمانه به مدت طولانی باقی مانده اند از موضع بالا نگاه می کند. افراد عادی جامعه این طور تصور می کنند که این وضعیت فقط برای افراد ضعیف و ساده اندیش پیش می آید، و سپس خود را از قربانیان فرقه ها، کلاهبرداری ها و نفوذ فوق العاده ذهنی متمایز می نمایند.

علی رغم این ذهنیت که مردم معمولی به فرقه ها جذب نمی شوند، طی سالیان روشن شده است که هر کسی مستعد گول خوردن توسط این شیادان سوء استفاده گر می باشد. در حقیقت، اکثریت نوجوانان و بزرگسالانی که در فرقه ها گیر افتاده اند، برآمده از طبقه متوسط، نسبتا تحصیل کرده و بدون مشکل جدی تا قبل از جذب شدن بوده اند.

تحقیقات نشان می دهد که تقریبا دو سوم کسانی که به فرقه ها پیوسته اند از خانواده هایی با روابط معمولی آمده اند و در زمانی که وارد فرقه شده اند رفتار متناسب با سنشان داشته اند. در خصوص یک سوم باقی مانده، تنها ۵ تا ۶ درصد دارای مشکلات روحی جدی تا قبل از پیوستن به فرقه بوده اند. مابقی از آن بخش یک سوم باقی مانده در نهایت دارای افسردگی خفیف مربوط به فقدان هویت (برای مثال، مرگ ناگهانی در فامیل، بازماندن از ورود به دانشگاه، یا شکست در عشق) یا بحران های جنسی و رفتاری مربوط به سن و سال خود بوده اند. زمینه های روحی، خانوادگی و اجتماعی معینی ممکن است برخی افراد جوان را بیشتر از دیگران در برابر جاذبه فرقه ها آسیب پذیر نماید، زیرا فرقه ها راه حل های فوری، ساده، جذاب و متمرکز در برابر مشکلات زندگی و جامعه ارائه می کنند.

نوع دیگر آسیب پذیری با فاکتور تنش بارز می گردد، و این زمانی است که فرد، خصوصا یک نوجوان یا جوان، احساس می کند که در برابر تعدد تصمیماتی که باید بگیرد خورد شده است. تناقض زندگی، پیچیدگی جهان، و تعداد تضادهایی که در رابطه با وجوه بسیار زندگی روزمره با آن روبروست در آن سن رخ می نمایند. علاوه بر مواجه شدن با تصمیمات شخصی که فشار بسیاری وارد می کنند، بسیاری نوجوانان اقدام به چسبیدن به هر ارزش، اعتقاد، و هدف خاصی می کنند که در برابرشان ارائه شده است.

روند تحمیل روانی، بازسازی فکری، و شست و شوی مغزی

 رهبران فرقه ها و گروه هایی که از روند بازسازی فکری استفاده می نمایند با جذب و تحت کنترل در آوردن افراد موجب آسیب رساندن به آنان می شوند. برخی اوقات این عمل، مجاب سازی تحمیلی یا نفوذ فوق العاده ذهنی نیز خوانده می شود تا از مجاب سازی های روزمره توسط دوستان، خانواده و سایر نفوذ های معمولی در زندگی ما، که شامل رسانه ها و تبلیغات هم می شود، تفکیک گردد.

کلید موفقیت رهبران فرقه ها، برای مورد سوء استفاده و تحت کنترل قرار دادن افراد، در ناآگاه نگاه داشتن آنان نهفته است؛ و این که سوژه همواره به طور خاص نسبت به سیر تغییراتی که در خدمت تأمین منافع دیگری و به ضرر خود او در جریان است غافل نگاه داشته شود. نتیجه معمول روند بازسازی فکری آن است که یک شخص یا گروه صاحب کنترلی تقریبا نامحدود بر روی سوژه مربوطه برای دوره های متفاوت زمانی می گردد.

وقتی گروه های فرقه ای آشکارا از این سطح از نفوذ غیر متعارف استفاده می نمایند، ناظران بی اطلاع اغلب از درک نحوه کارکرد درونی گروه باز می مانند. آنها متعجب می شوند که چگونه یک فرد منطقی اساسا می تواند در چنین موضوعی درگیر شود. در سال های اخیر، به دلیل معطوف شدن توجه رسانه ها به اعمال گروه های خاصی، جهان به نوعی نسبت به پدیده بازسازی فکری آگاه تر شده است، ولی اغلب مردم هنوز نمی دانند که چگونه با چنین وضعیتی از نفوذ فوق العاده بر روی افراد مقابله نمایند.

واژه های متعددی برای توضیح این روند، شامل شست و شوی مغزی، بازسازی فکری، مجاب سازی تحمیلی، کنترل ذهنی، برنامه های هماهنگ شده نفوذ تحمیلی، کنترل رفتاری، و مجاب سازی استثماری بکار گرفته شده است.

گزیدهای از کتاب فرقه ها در میان ما مارگرت تایلور