نقش بي ­بديل اميردر سركوب بابيت

بهائیت در ایران از نابخت­ياري­ها و بدشانسي­هاي بابيان و بهائيان، آن است كه تاريخ، اعدام باب و سركوب  قيام پيروانش در دوران قاجار را عمدتا به پاي امير كبير مي­نويسد:« شخصيتي كه تحليلگران تاريخ اعم از ايراني و غیر ایرانی او را  اصلاح طلب و ضداستعمار مي­شناسند.

يكي از اقدامات امير كبير در زمان صدارت در كنار اصلاح امور مالياتي  ،ارتش، تنظيم بودجه و تعديل جمع و خرج مملكتي ، قلع و قمع فتنه تجزيه طلبانه حسن خان سالار در خراسان، برافراشتن بيرق ايران در ممالك خارجه، تأسيس دارالفنون  ،تاسيس روزنامه وقايع اتفاقيه و فرونشاندن  شورش بابيان  بود. در ابتداي سلطنت ناصرالدين شاه ،  شورش­هاي خونيني از سوي پيروان باب  در كشور رخ مي­داد و اگر كفايت ، درايت،  لياقت و مديريت... امير كبير در امور نبود غائله و دامنه اين شورش­ها خاموش نمي­شد و وضع دولت و ملت ايران در معرض تزلزل قرار مي­گرفت. [1]

ميرزا تقي­خان با صدور فرمان قتل باب در تبريز و سركوب كردن فتنه زنجان و نيريز ،بساط باب را در ايران واژگون ساخت و نگذاشت كه ريشه فساد بيش از اين در اين سرزمين جاي­گير شود. [2]

نقش بي­مانند امير در سركوب شورش بابيان، مورد تأييد و تصريح مورخان بابي و بهائي نيز هست. نورالدين چهاردهي، پژوهنده تاريخ باب و بهاء، از بزرگان ازلي­ها و بهائي­ها شنيده است  كه باب وافراد حروف حي[ ياران برجسته باب] همگي در صدد تغيير رژيم قاجاريه بوده و به جاي آن، تمامي قواي خود را مصروف برپا شدن حكومت بابيان [كرده] بودند و اگر ...اميركبير نبود مسلما به مقصود خود مي­رسيدند.» [3]

عبدالحميد اشراق خاوري، نويسنده و مبلغ مشهور بهائي نيز مي­نويسد: «امير در مدت سه سال صدارت خود با تمام قوا كوشيد تا ... امر باب را از روي زمين محو و نابود سازد . براي نيل به اين مقصود فرمان به قتل سيد باب داد ولي عاقبت جزخسران ثمري از رفتار ناهنجار خويش نگرفت.» [4]

سپس اقدام قاطع امير در سال­هاي نخست صدارت در سركوب آشوب بابيان در نقاط مختلف كشور اشاره مي­كند كه به گفته او:« سبب شد مردم در هر شهر و بلد اقتدا به وزير شرير نموده به اذيت و آزار اهل ايمان بپردازند.» [5]همانند اين مطالب در آثار   ديگر مورخان شاخص بهائي نظير محمد علي فيضي، فضل الله مازندراني و حتي عباس افندي( سركرده بهائيت) نيز وجود دارد. [6] به قول ويليام هاچر و دوگلاس مارتين، مورخان بهائي معاصر:« ميرزا تقي خان صدراعظم   ايران ... مقتدرترين دشمن امر بديع[ =بهائيت] شمرده مي­شود.» [7]

امير كبير ،همچنين حسينعلي نوري، ادامه دهنده فتنه باب را نيز در 1267 به كربلا  تبعيد[8] و فرمان دستگيري طاهره معروف به قره العين را صادر كرد. قره العين از پيشگامان بابيت در زمان ناصرالدين شاه بود و عمليات كشف حجاب و رفتن  وي با چهره­اي آرايش شده به ميان مردان بابي و سران بابيه( كه در تاريخ  از آن به عنوان رسوايي  بَدَشت ياد مي­شود) ثبت تاريخ است و حتي مورخان  بابي و بهائي نيز بدان اشاره دارند. [9]به قول كسروي :« خروج قره العين از خانه شوهر و همراهي­اش با مردان و آن داستان بدشت كه خود بهائيان پوشيده نداشته­اند، دستاويز دشمنان بيشتر گريده تا دستاويز دوستان. اين است كه در كتاب­ها ديده مي­شود كه خواهر حسينعلي در نامه خود  به بهائيان تهران چنين نوشته:« قره العين يك دفعه بي­حكمتي كرد وهنوز از كله مردم نمي­توانيم بدرآوريم....» [10]

با اين اقدامات امير بود كه بابيان در صدد ترور وي برآمدند اما با هوشياري و درايت امير، توطئه شومشان ناكام ماند و توسط امير دستگير شده و به جزاي عمل خود رسيدند. [11] حواريون  و ياران باوفاي امير نظير آيت الله حاج شيخ عبدالحسين تهراني  (وصي امير) ميرزا هاشم طباطبايي(منشي مخصوص امير) سردار مكري( داماد امير) مؤتمن الملك انصاري(كاتب سر امير) نيز سخت با بابيت و بهائيت مخالف بودند و در قلع و قمع ريشه­هاي آن در ايران و عراق اهتمام شايان داشتند.

بي­جهت نيست كه با عزل و قتل اميركبير، راه براي تاخت و تاز مجدد بابيان باز شد و ميدان را تا آنجا براي پيشبرد اهداف خود فراهم ديدند كه تا مرز ترور نافرجام شاه نيز پيش رفتند.

عباس امانت، مورخ بهائي معاصر مي­نويسد:« بابيان، پس از شكست­هاي فجيع  در مبارزات قلعه طبرسي و در شهرهاي نيريز و زنجان و متعاقبا اعدام باب در شعبان 1266 در تبريز، سخت روحيه خود را باخته بودند ولي پس از سقوط  دولت امير كبير مجال يافتند تجديد سازمان يابند و بخش­هايي از شبكه خود را بازسازي كنند.» [12] سليمان خان تبريزي( از عناصر اوليه و مهم بابيه كه در جريان ترور نافرجام ناصرالدين شاه دستگير شد وبه مجازات رسيد)  پس از عزل وتبعيد امير به كاشان در نامه­اي به سيد جواد كربلايي( از فحول بابيان) نوشت :« امير نظام بحمدالله تمام شد، معزول ابدي گرديد. الان در باغ فين كاشان محبوس است. ميرزا آقا  خان اعتماد الدوله وزير و صدراعظم گرديد.

ان شاءالله امورات، بهتر نظم خواهد گرفت. البته جناب ايشان[ حسينعلي نوري] بايد خيلي زود تشريف فرما شوند كه وجود مبارك ايشان مثمر ثمر است.» [13]

بايد گفت، نه تنها با اخراج امير از صحنه، ميدان براي نفس مجدد بابيان باز شد، بلكه ميرزا آقاخان نوري، جانشين  امير كه با انگليسي­ها در ارتباط بود واز دوستان صميمي  حسينعلي نوري بود واز او رسما دعوت كرد كه به تهران برگردد. پس از بازگشت حسينعلي نوري او را توسط برادرش مورد پذيرايي گرم قرار داد و حتي پس از ترور  نافرجام شاه ، در مقام  مخفي كردن بهاء( كه متهم به همدستي  با تروريست­ها بود) برآمد كه البته بهاء با احساس خطر شديد، پيشنهاد  وي را  نپذيرفت و خود را به خانه شوهر خواهرش ميرزا مجيد آهي  (منشي سفارت  روسيه) رساند. پرنس دالگوركي  ،سفير روسيه نيز حسينعلي نوري را تحت حمايت آشكار و پيگير خويش قرار داد.

مرحوم امير، با سركوب قاطع فتنه بابيان و تبعيد بهاء و انجام برخي اصلاحات سياسي- اجتماعي در كشور در چند سال نخست سلطنت ناصرالدين شاه، راه را براي پيشرفت اين گروه در تاريخ ايران سد كرد. اين نقش بي­بديل ، از چشم بابيان و بهائيان مخفي نماند  واو را آماج كينه توزي خويش ساختند. به قول نورالدين چهاردهي: «بابي­ها و بهائيان سرسخت دشمن آشتي ناپذيرند و ميرزا تقي خان امير كبير و ناصرالدين شاه را لعن فرستند و اين دو تن را مانند يزيد و شمر مي­نگرند.» [14]سخن دكتر فريدون آدميت نيز مؤيد اظهارات چهاردهي است: «امير، شورش بابيه را برانداخت، به قول شيل[ وزير مختار انگليس در ايران در گزارش به پالمرستون وزير خارجه لندن، مورخ 14 مارس 1851 ] پس از غائله[ بابيان در] زنجان پيروان باب جرئت نكردند كه صلح و امنيت  عمومي را برهم بزنند اما بيكار ننشستند و پنهاني فعاليت داشتند تا زماني كه اختلالي ايجاد نمي­كردند، كسي را با آنان  چندان كاري نبود البته كينه امير را در دل داشتند .كينه­اي كه در نوشته­هاي همكيشان آنان  و بهائي و بهائي زادگان در ايران و امريكا، هنوز منعكس  است. بابيان توطئه كشتن شاه و امير و امام جمعه تهران را چيدند ولي امير پرده از روي آن برداشت» و آن توطئه را در نطفه خفه كرد كه شرح آن در«المتنبئين »نوشته عليقلي ميرزا اعتضاد السلطنه آمده است. [15]

به همين شكل ،مورخان بهائي نظير ابوالفضل گلپايگاني، اشراق خاوري و فيضي در آثارشان امير را از طعن و  دشنام بي­نصيب نگذاشته­اند. اشراق خاوري امير را وزير نادان[16] وزير شرير،[17] دشمن ستمكار و ...[18] مي­خواند و قتلش در حمام  فين را انتقام الهي و عذاب اليم در حق او مي­شمارد  :« امير نظام رئيس الوزرا كه سبب شهادت حضرت علي گشت و برادرش،  وزير نظام كه با او در اين جريمه شركت  داشت پس از دوسال به جزاي عمل خويش رسيدند و به عذاب  اليم مبتلا  گشتند. ديوار حمام فين كاشان از خون امير نظام صدراعظم رنگين گشت . هنوز هم آن خون باقي است و بر ظلم و ستمي  كه از دست امير  نظام به وقوع پيوسته شاهدي صادق و گواهي راستگو و ناطق است. » [19]

محمد علي فيضي، امير را با عنوان امير مغرور و فرو كوفته[20] وابوالفضل گلپايگاني با اطلاق عنوان سفاح (خونريز) و به غايت مستبد برامير[21] مي­گويد: «اتابك اعظم در علاج كار[ بابيان] فروماند و عاقبت درآن نزديكي جان  در سركار تهور و استبداد نهاد. زيرا كه پادشاه جوان از مقاصد خفيه او آگاه شد واز سوء سياست او منزجر گشت و رجال دولت به جهت استبداد او در امور مملكت از نيكخواهي او دوري جستند  و عاقبت او را به حكم پادشاه از مناصب دولتي معزول و ... در حمام فين به جهان ديگر فرستادند. [22]

گواهي تاريخ، اما نه اين است!

چنانكه ديديم، عناصر بهائي از سركينه، امير را فردي بدفرجام خوانده و مرگ او در خط مبارزه با استبداد و استعمار را كيفر  سوءالهي در حق وي شمرده­اند اما اينك كه پس از گذشت حدود 180 سال از قبل آن رادمرد به جايگاه او در تاريخ  معاصر  ايران مي­نگريم، در مي­يابيم كه او با اقدامات و منش خود، تبديل به اسطوره­اي شد كه همواره به كوشندگان راه آزادي و استقلال ايران، درست همت، صلابت و فداكاري  مي­دهد. كنت دوگوبينو، وزير مختار مشهور، سفارت فرانسه در ايران در عصر ناصري، درست چهار سال پس از قتل امير يعني  در فوريه 1856 درباره او مي­نويسد:« ملت ايران، ديوانه و دلباخته مردي شده است كه تا چهار سال پيش ، صدراعظم كشور بوده است. از مرز تركيه تا سرحدافغانستان هيچ كسي از غني و فقير و خرد وكلان نيست كه تمام عناوين تعظيم و تجليل و محبت را در موقع يادآوري از اين مرد به كار نبرد، مي­گويند: عادل، وظيفه شناس ، فعال و كاري بود، از سرباز و كشاورز حمايت مي­كرد و خير ايران را مي­خواست عملي كند. تعجب در اين است كه نه تنها كسي با اين نظر مخالف نيست بلكه اين عقيده مورد قبول و تصديق وزراي فعلي و حتي خود شاه هم هست. آيا براي اين قضيه مي­توان در ارو1ا نظيري يافت؟ آيا شخصيت معاصري هست كه هر قدر هم بزرگوار و صاحب مقام باشد اقلا مورد مذمت نصف مردمي نباشند كه از او سخن مي­گويند؟ پس صدراعظم سابق ايران از اين حيث بي­نظير و ممتاز است...» [23]