بهائیت و حوزه های فرهنگی در رژیم پهلوی

نوشته شده توسط شادروان احمد الهیاری

باز نشر از بهائیت در ایران

«ساواك» همچنين در گزارش ديگري به تاريخ
1345.10.21 چنين آورده است:
«ساعت هشت صبح مورخ 1345.10.18 آقاي ايقاني، مديرعامل فروشگاه فردوسي ( بهائی )در داخل فروشگاه به يكي از بانوان فروشنده كه روسري به سر داشته است دستور مي دهد كه روسري خود را از سر بردارد. بانوي فروشنده كه به خانم بهرامي معروف است اظهار مي كند كه روزه هستم و بدين جهت روسري به سر نموده ام و تقاضا مي كند به خاطر رعايت حال وي اجازه داده شود كماكان روسري خود را به سر داشته باشد، ولي ايقاني با تشدد و در حالي كه موضع روزه گرفتن بانو بهرامي را به باد مسخره گرفته بود تكليف مي كند كه يا روسري را از سر بردارد و يا فوراً به خدمت وي خاتمه داده خواهد شد بانو بهرامي در حالي كه بشدّت مي گريست به اجبار روسري را از سر برداشت. . . فروشندگان. . . عموماً از اينكه عده اي بهايي فروشگاه فردوسي را وسيله اي براي فعاليت خود قرار داده و تا اين حد اصول و معتقدات كارمندان غيربهايي را تحقير مي نمايند، متأثرند. »(39)
در همين زمينه وزارت آموزش و پرورش پهلوي نيز در كتابي با عنوان «كارنامه زنان مشهور ايران» كه با بودجه مردم محروم در آن سال ها به چاپ رسيد، در معرفي قره العين معلوم الحال مي نويسد:
«طاهره ، (قره العين)زني بود كه در ايران ظلماني يعني در صد و چند سال پيش رفع حجاب كرد و. . . زني فاضل و باذوق بود و. . . »(40)

لیلی آهی

از ديگر بهائياني كه در عرصه فرهنگي نقش مؤثري ايفا كردند مي توان ليلي آهي (ايمن) فرزند مجيد آهي را نام برد.
ليلي آهي (ايمن) متولد 1308، همسر بهايي معروف ايرج ايمن بود. وي مشاور فني اداره كل مطالعات و برنامه هاي وزارت فرهنگ، مدرس ادبيات كودك به مربيان كودكستان، پايه گذار بخش انتشار كتاب هاي كودكان به زبان فارسي به دعوت بنگاه ترجمه و نشر كتاب، عضو گروه بررسي كتاب هاي درسي ابتدايي به دعوت مؤسسه آمريكايي فرانكلين بود. «ليلي ايمن» پس از سفري كه به آمريكا داشت و در آن دوره ويژه اي را گذرانده بود، دبير فني و مشاور فني وزارت آموزش و پرورش، بنيانگذار، عضو و دبير هيأت مديره شوراي كتاب كودك از ابتداي تأسيس در 1341 تا 1359 - كار عمده اين شورا بررسي ادبيات كودكان بود و انتخاب كتاب سال كودك از وظايف آن به شمار مي رفت - بود. (41)
ايمن از سال 1359 به آمريكا رفت و طي اين سال ها بدون سر و صدا به همراه ديگر بهائيان به فعاليت هاي ضدانقلابي خود مشغول بود و اكنون در سايه تغافل مسئولان، طي سال هاي اخير مجدداً در كشور فعال شده است. (42)
مهري آهي خواهر ليلي آهي نيز در عرصه فرهنگي بسيار فعال بود و به عنوان نماينده ايران در بسياري از مجامع بين المللي شركت داشت.
مهري آهي، استاد دانشكده ادبيات دانشگاه تهران، رئيس گروه زبان و ادبيات روسي و رئيس مركز زبان هاي خارجي دانشگاه تهران (1344)، جزو مؤسسين و نايب رئيس جمعيت راه نو (1334)، از اعضاي مؤسس و دبير اول كميسيون بين المللي شوراي عالي جمعيت هاي زنان ايران، نماينده اعزامي ايران در كنفرانس حقوق زن كه از طرف سازمان ملل در 1336 تشكيل شده بود، عضو هيأت نمايندگي ايران در كميسيون مقام زن سازمان ملل در 1341 و رئيس اين كميسيون در 1343 بود. وي مؤسس انجمن كتاب و رئيس كتابخانه آن در 1336، عضو هيأت مشاوران راهنماي كتاب و گروه بررسان كتاب هاي برگزيده سال بود كه به همراه ديگر بهائيان در جهت دهي فرهنگي ايران در زمان پهلوي نقش بسزايي داشت. (43)

حسین پرتو بیضائی

پرتو بيضايي (پدر بهرام بيضايي، كارگردان سينما و تئاتر) شاعر و غزل سراي معاصر، يكي ديگر از عناصر شاخص بهائيت در حوزه فرهنگ بود كه در رژيم پهلوي انجمن ادبي به راه انداخته بود و به اصطلاح جوانان را آموزش و جهت مي داد. (44)
فعاليت بهائيان در دانشگاهها
بهائيان كه در تمام حوزه هاي فرهنگي نفوذ كرده بودند، با كمك مسئولان دانشگاهها سعي در تبليغ و جذب جوانان مسلمان به اين فرقه ضاله صهيونيستي داشتند. براي مثال تنها به نمونه اي از تحركات آنان در دانشگاه تبريز به نقل از كتاب «جنبش دانشجويي تبريز به روايت اسناد و خاطرات» اشاره مي كنيم. در كتاب مذكور در بخش «گسترش فعاليت بهايي ها در دانشگاه تبريز» آمده است:
«از سال 1351 به بعد فعاليت بهايي ها در مراكز فرهنگي و آموزشي كشور افزايش چشمگيري يافت كه دانشگاه تبريز هم از اين گسترش بركنار نماند. » در گزارشي مي خوانيم:
«. . . ساعت 91 الي 12 روز جمعه 50.10.24 جلسه جوانان دانشجوي بهايي در منزل سركار سرگرد دكتر برق آسا افسر ارتش در تبريز تشكيل و تعدادي از رؤساي دانشكده ها و استادان دانشگاه از جمله معاون دانشكده پزشكي و آقاي دكتر ميرآفتابي در جلسه شركت داشته اند. »
در گزارشي ديگر از تشديد فعاليت بهايي ها با استفاده از زنان و دختران بهايي براي جلب و جذب اعضاي جديد چنين گزارش شده است:
«. . . در آموزشگاه مامايي به وسيله خانم فيروزي، در آموزش و پرورش به وسيله آقاي يزداني و خانم مظهري، در اداره بهداشت و تنظيم خانواده توسط دوشيزه سپاهي بهداشت يزداني زنوزي و همچنين توسط شخصي به نام كريم پور ويزيتور كارخانجات دارويي ساندوز تبليغ و فعاليت مي نمايند. خانم مظهري آموزشگار دبستان و كودكستان پروانه است. »
در سال هاي بعد دامنه فعاليت آنها در دانشگاه تبريز افزايش مي يابد، به طوري كه «علناً تبليغ بهايي گري مي نمايند. » از بهايي هايي كه آشكارا در دانشگاه فعاليت مي كرد، شخصي به نام مسعود فنائيان بود كه پدرش مدير عامل كارخانجات زمزم شيراز بود و خانم مينو انصاري ماشين نويس سازمان آب تبريز «كه در اجتماع تبليغ مي نمايند. »(45) اين سير روبه تزايد تا نزديكي هاي انقلاب ادامه داشت تا جايي كه مبلغان بهايي به وابستگي خود به دولت هاي خارجي چون انگليس افتخار مي كردند:
«طبق اطلاع اخيراً شخصي به نام شهرام عيسي خاني، دانشجوي سال اول رياضي دانشكده علوم دانشگاه آذرآبادگان در كلاس درس ساير دانشجويان را به قبول مسلك بهائيت تشويق و چنين اظهار مي دارد كه دولت شوروي و انگليس مخفيانه به بهايي ها پول مي دهد تا كميته بهائيان را تقويت كنند ما نيز افراد بهايي بويژه اشخاصي را كه به اين مسلك بپيوندند از نظر تأمين مسكن و كمك هزينه زندگي حمايت و كمك مي كنيم. »(46)
رابط هويدا با روشنفكران
از ديگر بهائياني كه به طور رسمي در حوزه فرهنگ فعال بود، داوود رمزي(47) نام داشت. وي به عنوان كارگزار بهاييان در رسانه هاي جمعي ايران نقش آفريني مي كرد.
داوود رمزي به عنوان اولين فعاليت، اداره يك برنامه ويژه درتلويزيون كانال 3 را كه با سرمايه بهائيان ايران و زير نظر يك يهودي زاده بهايي معروف - حبيب ثابت - اداره مي شد، به عهده داشت.
پی نوشتها

39-جواد منصوري، تاريخ قيام 51 خرداد به روايت اسناد، جلد اول، سند شماره .2.76
40-فخري قويمي ]خشايار وزيري[ مؤلف و گردآورنده، كارنامه زنان مشهور ايران از قبل از اسلام تا عصر حاضر، انتشارات وزارت آموزش و پرورش، تهران، .1352
41-فرهنگ ناموران معاصر ايران، زير نظر شوراي عالي فرهنگ ناموران معاصر ايران، انتشارات سوره مهر، چاپ اول، 1381، صص 236و363.
42-متأسفانه در كتاب ارزشمند فرهنگ ناموران معاصر ايران كه مي تواند يكي از منابع مفيد محققان باشد، هيچ گونه اشاره اي به بهايي بودن ليلي و مهري آهي و سوابق فعاليت هاي خانواده آهي و ايرج ايمن - داماد بهايي خانواده آهي - نشده است. اميد مي رود كه مسئولان محترم سازمان تبليغات در چاپ هاي بعدي با دقت و بازنگري نسبت به رفع برخي نواقص اين مجموعه ارزشمند اقدام نمايند.
43-فرهنگ ناموران معاصر ايران، زير نظر شوراي عالي فرهنگ ناموران معاصر ايران، انتشارات سوره مهر، چاپ اول، 1381، ص 073.
44-حاميان شيطان، پيشينه عملكرد بهائيت و تكاپوي آن در جهان معاصر بر ضد اسلام و ايران، بينا، 1384، ص 02.
45-شهرباني استان آذربايجان شرقي در پنجم آبان سال 1352 به سازمان امنيت از فعاليت بهايي ها گزارش داد: «خبر رسيده حاكي است پيروان مسلك بهايي كه در ادارات و مؤسسات مانند دانشگاه (آقاي فنائيان) سازمان آب (خانم مينو انصاري) و شهرداري (علي شاه مرادي) و آموزش و پرورش (خانم مظهري) وجود دارند، اغلب به طور علني تبليغ مسلك مزبور را مي نمايند. » به نقل از جنبش دانشجويي تبريز به روايت اسناد و خاطرات، رحيم نيك بخت، سوره مهر، چاپ اول، 1381، صفحه 493.
46-نيكبخت، رحيم، جنبش دانشجويي تبريز به روايت اسناد و خاطرات، سوره مهر، چاپ اول، 1381، صص 439-393.
47- داوود رمزي يك يهودي بهايي شده بود و خواهرش در تشكيلات حبيب ثابت - مالك نخستين فرستنده تلويزيون ايران - داراي موقعيت ممتازي بود.