بهائیت در ایران به نقل از خبرگزاری شبستان : مهدویت عنصری ریشه ای در باورهای اسلامی به ویژه عقاید شیعه دوازده امامی است و بدین سان مستشرقین بسیاری در این زمینه پژوهش نموده و نظریات خود را در قالب کتاب و مقاله به مخاطبان غربی منتقل نموده اند. در این میان برخی ایرانیان نیز بوده اند که در قالب اندیشمند، پژوهشگر، نویسنده، خبرنگار و ... در زمینه مهدویت مطالبی را در کتب، دایره المعارف ها، نشریات و رسانه های مختلف غربی منتشر ساخته اند و به واسطه تعلق این افراد به جامعه ایرانی، نظریات ایشان مورد توجه و استناد دیگر نویسندگان قرار گرفته است.

در این سلسله مقالات برآنیم برخی نظریات این طیف از صاحب نظران را به مخاطبان معرفی کنیم. لازم به ذکر است انتخاب این افراد از میان ده ها تن و با هدف پوشش دهی نظرات مختلف صورت گرفته و لزوما بیانگر جایگاه بالای علمی یا رسانه ای افراد منتخب نیست.

موژان مؤمن: وقتی یک پزشک بهایی، معارف مهدویت شیعی را به غرب منتقل می کند!

موژان مومن (Moojan Momen) زاده ایران و بزرگ شده انگلستان است. دایره المعارف ویکیپدیا وی را یک "دانشور و پژوهنده مستقل با زمینه تحقیقاتی مذهب شیعه و بهاییت" معرفی می کند که در رشته پزشکی و در دانشگاه کمبریج انگلستان تحصیل کرده و همکار انجمن سلطنتی آسیایی[1] انگلستان است.[2] او و همسر بریتانییش (Wendi Momen) هردو بهایی بوده و علاوه بر امور عادی به تبلیغ بهاییت در انگلیس و دیگر کشورهای جهان می پردازند.[3]

مومن نقش پررنگی در دائره المعارف جهان مدرن اسلامی (Encyclopedia of the Modern Islamic World) [4] که آکسفورد منتشر نموده داشته است[5] علاوه بر آنکه مقالات بسیاری در معرفی موضوعات مرتبط با بهاییت از دایره المعارف ایرانیکا (Encyclopedia Iranica) نگاشته است. وی کتب مختلفی در ارتباط با بهاییت نوشته که به دلیل عدم ارتباط با این نوشتار از ذکر آنها خودداری می گردد ولی کتابی با نام "مقدمه ای بر اسلام شیعی (تاریخچه و عقاید شیعه دوازده امامی))" (An Introduction to Shi'i Islam) 6) که به عنوان منبعی قابل توجه در غرب برای شناخت شیعه مورد استفاده و استناد قرار می گیرد[7]، نگاه موژان مومن را به مذهب تشیع به تصویر کشیده است.

در این کتاب با اشاره به جاری بودن عقیده مهدویت در میان شیعیان در سالیان پس از رحلت رسول خدا(ص) (در جریاناتی همچون قیام مختار و یا رحلت امام موسی کاظم(ع) در جریان معرفی امامان دوازده گانه شیعه ذیل نام امام عصر(ع) چنین می نویسد:

"ابوالقاسم محمد ابن حسن ملقب به المهدی، المنتظر، الحجّه، بقیة الله است پس از مرگ حسن العسگری بهم ریختگی عقیدتی زیادی در میان شیعیان بوجود آمد که در آن بعضی می گفتند العسگری پسری نداشته و بعضی دیگر هم می گفتند که داشته است. آنهایی که معتقد به داشتن فرزندی پسر از او بودند، ستون اصلی شیعه اثنی عشری را تشکیل دادند. آنها معتقدند که محمد پسر حسن از انظار غایب شده است."

مومن همچنین در بخشی از کتاب که به فرق مختلف شیعه می پردازد، عقیده به مهدویت را در انشعابات مختلف شیعه ساری و جاری می داند و بنای عقیدتی بسیاری از انشعابات شیعه –مانند ناووسیه، فطحیه، اسماعیلیه و نصیریه- را اعتقاد به "مهدی بودن" رهبر آن گروه می شمارد.[8] همچنین وی مهمترین علائم ظهور امام مهدی(ع) را چنین می شمارد:[9]

- تقابل و جنگ مهدی(ع) با مسلمانانی که تنها در ظاهر مسلمانند ولی در واقع پایبندی به احکام و قوانین اسلامی ندارند.

- وقوع دو مرگ سرخ (خونریزی) و مرگ سفید (بلا و مرض) پیش از ظهور مهدی(ع) که دو سوم مردم جهان را هلاک می کند.

- ظهور دجال تک چشم، سفیانی و یمانی

- وقوع جنگی بزرگ در سوریه و نابودی آن

- وقوع مرگ و ترس در عراق و نیز ظهور آتش در آسمان

نکته قابل تأمل در مورد موژان مومن آن است که به دلایلی مختلف ازجمله تسلط وی به زبان انگلیسی، حضور و فعالیت شدید او در کشورهای غربی، شناخته شدن وی و از طرف دیگر نبود منابع کافی از نویسندگان و عالمان شیعی که با متدولوژی کنونی منابع استنادی غربی نگاشته شده باشند، همه و همه باعث شده برداشتها و نگاشته های موژان مومن به عنوان منبعی اصلی در مورد مذهب تشیع و عقیده به مهدویت مورد استناد غربیان قرار گیرد. به عنوان مثال اگر به کلیدواژه "Mahdi" در دایره المعارف تحت وب ویکی پدیا بنگریم، درمی یابیم یکی از منابع اصلی این نوشتار آثار موژان مومن است. همچنان که کمتر کتابی در زمینه شیعه و مهدویت در سالیان اخیر می توان یافت که توسط نویسنده ای غربی نگاشته شده و از کتاب ها و نوشته های مومن به عنوان منبع استفاده نکرده باشد.[10]

ادامه دارد. . .

تهیه و تنظیم: زهیر دهقانی آرانی