قاعده تدریج ، دلیلی برای اثبات یک ادعای دروغین

بهائیت در ایران : حجت الاسلام علی رضا روزبهانی دربرنامه«شعبده شوم»رادیو گفتگو که به موضوع «بررسی عقاید و دیدگاه‌های فرقه انحرافی بهائیت» اختصاص داشت، با بیان اینکه علی‌محمد باب بعد از مرگ «سیدکاظم رشتی» یکی از رهبران فرقه شیخیه تصمیم گرفت که در جایگاه استاد خود قرار بگیرد، گفت: البته او نه از دانش قابل توجهی برای این مقام برخوردار بود و نه از دیگر سو دارای سبقه اجتماعی مناسبی برای این موضوع بود.

وی با بیان اینکه علی محمد باب در ابتدای ادعاهای خود بحث نیابت امام زمان (عج) را مطرح کرد، گفت: نوع اندیشه‌ای که او در بحث نیابت مطرح کرد به نوعی با تفکر و ادعای شیخیه همسو بود. او در سال ۱۲۶۰ هجری قمری ادعای بابیت خود را نزد ملاحسین بشرویه‌ای مطرح کرد. در همان زمان علی محمد شیرازی کتابی را به نام «احسن‌القصص» مبتنی بر تفسیر سوره یوسف نوشت و این سوره را به شکل قران، سوره‌بندی و آیه‌ بندی کرده بود.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه این کتاب پر ازغلط‌های صرفی، نحوی و مفهومی است و به شدت مخدوش است، ادامه داد: علی‌محمد باب در اولین صفحه از این کتاب ادعای بابیت خود را به صورت صریح و واضح مطرح می‌کند.

وی تصریح کرد :برخی از طرفداران علی‌محمد شیرازی به مانند «ملا عبدالخالق یزدی» وقتی می‌شنوند که او ادعای بابیت خود را به ادعای مهدویت تبدیل کرده از او روی برمی‌گردانند و این ادعا مورد پذیرش برخی از طرفداران اولیه وی قرار نمی‌گیرد.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه جریان بابیت و بهاییت جریانی دست ساخته استعمار است و در طول فعالیت خود مورد حمایت استعمارگران قرار گرفته است، تأکید کرد: علی‌محمد باب در کتاب «بیان» خود که یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایش است موضوعاتی را مطرح کرده که افراد با خواندن آن تعجب می‌کنند.

روزبهانی با اشاره به اینکه علی‌محمد باب در سال ۱۲۶۵ ادعای نبوت خود را مطرح می‌کند و در پایان کار تیر خلاص را شلیک می‌کند و خود را به عنوان ذات و جوهره خداوند معرفی می‌کند، تأکید کرد: مبلغان بهائیت در برابر این سوال که چرا علی‌محمد باب ادعاهای خود را به صورت تدریجی مطرح کردند و از ادعای بابیت آغاز کرده و سپس خود را جوهره هستی خداوند معرفی می‌کند پاسخ قابل اعتنایی ارائه نمی‌کنند و می‌گویند او از قاعده تدریج استفاده کرده و در تلاش بوده تا مردم آن زمان بتوانند به مرور زماناین موضوع را درک کنند.

در ادامه این برنامه حجت الاسلام عبدالقادر همایون؛ با اشاره به ادعاهای مختلف علی‌محمد شیرازی، تصریح کرد: بسیاری از پیروان بهائیت، حقیقت را در مورد علی‌محمد باب نمی‌دانند و مبلغین بهائیت تلاش می‌کنند تا این حقایق به این افراد نرسد. چنانکه خیلی از بهائیان متوجه این تناقضات نیستند و در واقع نیز اطلاعی از آن ندارند.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه مبلغان بهائیت برای توجیه ادعاهای گوناگون علی‌محمد شیرازی از قاعده تدریج استفاده می‌کنند، تأکید کرد: آنها می‌گویند اگر علی‌محمد شیرازی از همان ابتدا ادعای مهدویت را مطرح می‌کرد پذیرش این موضوع برای مردم سخت بود و نمی‌توانستند به راحتی این موضوع را بپذیرند به همین بابت او ادعاهای خود را به تدریح مطرح می‌کند و در ابتدا می‌گوید من باب امام زمان (عج) هستم تا زمینه برای ادعاهای اصلی فراهم شود.

همایون با طرح این سوال که معلوم نیست مبلغان بهائیت قاعده تدریج را از کجا ‌آورده‌اند، ادامه داد: خیلی از کسانی که در ابتدا به علی‌محمد شیرازی اعتقاد پیدا کردند به دنبال شناخت امام زمان (عج) بودند و فکر می‌کردند او پلی برای شناخت امام زمان (عج) است به همین دلیل به علی‌محمد باب گرایش پیدا کردند.

این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه علی‌محمد شیرازی بر روی ادعاهای خود استقامت چندانی نداشته و وقتی به او فشاری وارد می‌شد ادعاهای خود را پس می‌گرفت، تصریح کرد: البته شخصیت او به نحوی بود که پس از مدتی ادعای بزرگ‌تری را مطرح می‌کرد.

وی با اشاره به سخنان علی محمد شیرازی در کتاب« صحیفه عدلیه »اظهار کرد: او در این کتاب که قبلا از طرح این ادعاها به نگارش درآمده برای امام زمان (عج) دعا می‌کند و می‌گوید که حجت خدا محمدبن حسن عسگری است و برای سلامتی ایشان دعا می‌کند.

منبع : مهر

استقامت از نوع علی‌محمد شیرازی !!!

بهائیت در ایران : یکی از ادلّه‌ی حقانیت علی محمد شیرازی نزد بهائیان، برهان استقامت است: «استقامت سید باب بر امر الهی با اینکه در سن شباب بودند... با وجود این، قیام بر آن امر فرمود... و از هیچ کس خوف ننمود».[۱] (یعنی اگر علی محمد ناحق بود، پس چرا تا پای جان استقامت کرد؟)؛ البته این نکته را باید متذکر شد که بر فرض وجود و صحتبرهانی به ناماستقامت، اعدام علی‌محمد به خاطر ادعای بابیت و قائمیت او نبود که ادعای استقامت شما برای او درست باشد، بلکه صرفاً به خاطر خواباندنشورش‌هایی که در سراسر کشور بهنام او شکل می‌گرفت، بوده است.
در پاسخ ادعای استقامت باب، تنها به چند گزارش تاریخی از توبه‌های علی محمد شیرازی اشاره می‌کنیم: علی‌محمد در شهر شیراز و اصفهان با علمای عصر خود مستقیماً برخورد و احیاناً مناظره داشت که سرانجام این مناظرات به شکست وی و توبه‌نامه‌ی او انجامید:
- در شیراز: شیراز برای علی‌محمد (در دوران ادعای بابیتش) از همه‌جای ایران بدتر بود،[۲] و مردم آنجا عموماً با او مخالف بودند،[۳] حتی دوستان سابقش هم دشمن‌ترین کسانش شدند،[۴] علت این امر بیش از هر چیز، اقدام علی‌محمدبه تکذیب آشکارادعاهای خود بود. علی‌محمد شیرازیهمه‌یادعاهای خود را بالای منبر مسجد وکیل شیراز، در حضور علماءو مردم تکذیب کرد،[۵] و بر فراز منبر چنین گفت: «لعنت خدا برکسی که من را باب امام بداند، لعنت خدا بر کسی که مرا منکر ولایت امیرالمؤمنین و سایر ائمه بداند»،[۶] پس از آن نیز در ابلاغیه‌ی معروف به «ابلاغیه الف»، ضمن تصریح به جاودانگی احکام اسلام از ادعای بابیت و نیابت خاصه امام عصر (ارواحنا فداه)برائت جست.[۷]
- در تبریز: زمانی که علی‌محمد شیرازی رابرای مناظره با علماء تبریز از زندان چهریق (اطراف ارومیه) به سمت تبریز می‌آوردند، در سر راه، مردم ارومیه به احترام سیادت وی و شنیدن شایعات، که وی با امام‌عصر (عجّل اللهتعالی فرجه الشریف)در ارتباط است،استقبال گرمی از وی کردند؛ موج این احساسات به تبریز نیز رسید. حجت‌الاسلام نیّر، که خود و پدرش در مناظره‌ی تبریز حضور داشتند، چنین می‌نویسد: «اگر مناظره‌ی علمای تبریز با باب انجام نمی‌گرفت و پایه‌ی جهالت علی‌محمدبر مردم آشکار نمی‌شد، بی‌شک یک‌سوم اهل آذربایجان مستعد ایمان آوردن به وی بودند». سرانجام علی‌محمددر مناظره شکست خورد. پس از آشکار شدن عجزعلی‌محمد در اثبات ادعای خود، وی را تنبیه نمودند و او برای دومین بار رسماً از دعاوی خویش تبری جست و اظهار پشیمانی کرد؛ اولین‌بار به صورت کتبی و خطاب به ولیعهد، توبه‌نامه رسمی نوشت. میرزا ابوالفضل گلپایگانی،بزرگترین مبلغ بهائی، در کتاب کشف‌الغطاء عیناً توبه نامه‌ی علی‌محمد شیرازیرا آورده است.[۸]
نکته جالب در آن مناظره، حتی به اعتراف منابع بهائی، این بود که پرسش‌ها سطح پایین و نزولی داشت؛ یعنی سؤال‌های بعدی نسبت به سؤالات قبل، سطح پایین‌تری داشتند، زیرا وقتی علما دریافتند که علی‌محمداز لحاظ علمی در سطح پائینی است به تدریج سطح سؤالات خود را پایین آوردند که وی از جواب به آنها نیز بازماند.[۹] درهرصورت، علی‌محمد پس از شکست مفتضحانه در بحث با علماء، چوبکاری شد؛سپس عریضه‌ای خطاب به ولیعهد نوشت و در آن ضمن برائت از ادعای بابیت و دیگر ادعاها، اظهار توبه و استغفار کرد.
بدین منظور طرح چند سؤال در اینجا بی‌مناسبت نیست: نخست اینکه چه لزومی دارد فردی با ادعاهایی بزرگ مثل بابیت و مهدویت در حضور علماء و عموم مردم دست به قلم شود که توبه نامه بنویسد؟ آیا رهبر دینی و مذهبی نباید از خود آن قدر شجاعت و استقامت نشان دهد که بر سرعقیده و ایمان خود پایبند بماند و تنها چند ضربه‌ی به کف، باید او را از همه‌ی آرمان و عقیده‌اش بیندازد؟ در صورتی که عده‌ای از مبارزان سیاسی و اجتماعی که چنین ادعاهایی هم نداشتند تا پای جان شکنجه شدند، اما بر عقیده‌ی خود استوار ماندند. البته ممکن است کسی توجیه کند که علی‌محمد توبه نکرده بلکه تقیه فرموده؛ جواب این سؤال بسیار ساده است که تقیه در آئین بهائیت حرام می‌باشد.[۱۰] یک سؤال اساسی دیگر که پیروان چنین فردی باید از خود بپرسند اینکه: دلیل پافشاری‌شان در ادامه پیروی از کسیکه حتی خودش به حرف خویشاصرار و ابرامی ندارد، چیست؟ بهائیانی که علی‌محمد شیرازیرا مبشر آئینبهایی و رهبر فرقه‌ی خود را حسینعلی نوریمی‌دانند، چگونه می‌توانند علی رغمدروغین بودن ادعاهای علی محمد شیرازی که وی صراحتاً خود را تکذیب کرده، باز خود را بهائی بنامند؟آئینی که سرکردگانش خود را تکذیب می‌کنند، اصرار پیروان بر حقانیت آن بی‌مورد است.

پی‌نوشت:
[۱]. سایت بهائی پژوهی، دلائل سبعه بر حقانیت فرستادگان الهی.
[۲]. ابوالقاسم افنان، عهد اعلی، ص۲۷۷.
[۳]. نامه جالب سیدابولقاسم (برادرزن باب) به دایی باب، همان ص ۱۷۲ــ۱۷۰.
[۴]. نامه حسینعلی به سیدمحمد پس از فرار باب از شیراز (عهداعلی ص ۱۷۵).
[۵]. حسینعلی‌نوری، بدیع، خطی، ۱۲۸۶م، ص ۱۳۸.
[۶]. حسینعلی‌نوری، بدیع، ۱۲۸۶م، ص ۱۴۱.
[۷]. فاضل مازندرانی، اسرار الاثار،ص ۱۲۴؛ بدیع ۱۷۹\۱.
[۸]. عبدالحسین آیتی، الکواکب الدریه، قاهره: مطبعة سعادت، ۱۹۲۳ م.
[۹]. فاضل مازندرانی، ظهور الحق، تهران: چاپخانه‌ی آزردگان، ۱۳۲۲ ش،ج ۳.
[۱۰]. جهت مطالعه‌ی بیشتر بنگرید به مقاله‌ی:نقد و بررسی تقیه در بابیت و بهائیت

منبع : پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب

پاسخ به چند سؤال در موضوع بهائیت

(بخش ششم )

بهائیت در ایران: مدت زمانی است که از خانم رئوفی یک اثر با عنوان "بهائیت از درون " به چاپ رسیده و روانۀ بازار کتاب شده است. از ایشان در خواست کردیم بعد از گذشت تقریبا ً دو دهه از پذیرش دین اسلام به چند پرسش پاسخ دهند. بخش ششم این مطالب جهت استفاده کاربران گرامی ارائه می­گردد.

8-می دانیم که باب به خاطر دعاوی متعددی که داشت توسط علما و حکما آن زمان به مناظره دعوت شد. در مناظره­ای که علما و بزرگان برای باب ایجاد کردند چه مسائلی مطرح شد و نتیجه چه بود؟

متن مناظره­ی باب با نظام العلماء در حضور علماء و ولیعهد که موجب خنده و مضحکۀ حاضران شده بسیار خواندنی است: «معتمدالدوله می­خواست با تشکیل مجلسی و با شرکت اکثر علمای متشخص اصفهان، گفتگویی را میان علی محمد شیرازی و علمای اعلام به راه اندازد و از این طریق موقعیت علی محمد شیرازی را به نحوی تثبیت و در صورت امکان فضل و کمال علی محمد را به مهر علمای اصفهان ممهور ساخته و به تصریح عباس افندی:«به طهران ارسال شود.» ولی با عدم شرکت جماعت علما این کار میسر نشد و فتنه­ای را که می­رفت به دست علی محمد شیرازی و ظن نظر او به اسلام و علمای اصفهان معلوم همگان شده بود و به گفته مرحوم اعتضادالسلطنه «معتمدالدوله با او متحد بود، تخریب حال او نمی نمود.[1]» بر پا نگردید و به این دید اگر جملۀ عباس افندی را از نظر بگذرانیم البته بیان صحیحی خواهد بود که علما این قضیه را وهن شریعت شمرده نپذیرفتند.»[2]

با وجود این شرکت سه مجتهد و حکیم مذکور، حداقل مجالی بود برای دستیابی به موقعیتی کم ولی سرآغاز دستیابی به موقعیت های بیشتر. میرزا جانی کاشانی می نویسد: «آقا محمد مهدی بن مرحوم حاجی کلباسی و میرزا حسن بن مرحوم ملاعلی نوری حضور داشتند هر یک مسئله ای سؤال نمودند در علم توحید و حکمت...جواب شافی و کافی دادند[3] در حالی که عباس افندی تصریح نمی­کند که علی محمد شیرازی در برابر پاسخ های دو حکیم مذکور، جواب شافی و کافی داده اند آنچه که ایشان در کتاب مقالۀ شخصی سیاح آورده اند این است که :«مجلس به سؤال بعضی مسائل از فن اصول و توضیح و تشریح اقوال ملاصدرا منتهی شد و چون نتیجه ای از این مجلس به جهت حاکم حاصل نشد ...[4]»

بر این اساس اگر جواب سئوالات کافی و شافی بود، مجلس بی نتیجه نمی ماند اتفاقاً آواره (آقای عبدالحسین آیتی)تصریح کرده است که مناظرۀ آقا محمد مهدی کلباسی و آقا میرزا حسن نوری من غیر رسم بود[5] و آنچه که در این مذاکره من غیر رسم مطرح شده است به نقل از اعتضادالسلطنه وقایع نگار ناصری، چنین بوده است:

«آقا محمد مهدی گفت: امروز باب علم مسدود است و حجت خدای غائب باشد بی آنکه امام وقت حاضر شود و مسائل حقه را از زبان وی بشنوی چگونه به مطلبی بگروی و به راستی عمل نمایی؟ با من بگوی این علم از کجا اندوختی و این یقین از که آموختی؟»

باب در جواب گفت :« تو متعلم و کودک ابجد خانی، مرا مقام ذکر و فؤاد است. ترا نرسد که با من محاجه نمایی»

چون مناقشه ایشان به اینجا رسید آقا محمد مهدی خاموش شد و میرزا حسن که در فنون حکمت خاصه در مؤلفات ملاصدرا مسلط بود، به سخن درآمده به وی گفت :«بدین سخن که گفتی تأمل کن ما در اصطلاح خویش از برای ذکر و فؤاد مقامی نهاده ایم که هر کس بدانجا رسد به تمام اشیاء همراه باشد و هیچ شیئی از وی غائب نماند و هیچ نباشد که نداند آیا تو نیز مقام ذکر و فؤاد را چنین شناخته ای و احاطت وجود شما بر اشیاء چنین است؟

میرزا علی محمد بی لغزش خاطر و لکنت زبان گفت:« چنین است. می­خواهی بپرس.»

میرزا حسن گفت: از معجزات انبیاء و ائمۀ هدی یکی طی الأرض است بگوی تا بدانیم که زمین چگونه در نوردد مثلاً حضرت جواد علیه السلام قدم از مدینه برداشت و در طوس گذاشت مسافتی که از طوس به مدینه بود به کجا شد آیا زمین میان این دو شهر فرو رفت یا مدینه به طوس متصل گردید؟ چون امام (ع) به طوس رفت دیگرباره زمین بر آمد و این نتواند بود چه بسیار شهر ها از مدینه تا طوس باشد پس همه باید خف شود و جانداران همه تباه شوند و اگر گویی زمین ها با هم متراکم شدند و تداخل کردند این نیز ممکن نخواهد شد. چه بسیار شهر ها باید محو شود و مدینه به طوس منتقل شود و حال آنکه هیچ قطعه ای از زمین دگرگون نشده و از جای خود جنبش نکرد و اگر گویی امام طیران نموده و از مدینه تا طوس با جسم بشری رفت این نیز با براهین محکم راست نیاید و همچنان بگوی که چگونه امیرالمؤمنین علی (ع) در یک شب و یک حین در چهل خانه مهمان شد؟اگر گویی علی نبود و صورتی نمود نپذیرم زیرا که خدای و رسول دروغ نگویند. علی (ع) شعبده نکند و اگر به راستی او بود چگونه بود؟ و همچنان در خبر است که آسمانها در زمان سلطنت جابر به سرعت سایر باشد و در روزگار ائمه هدی بطء سیر دارد. اول آنکه از برای آسمان دو سیر چگونه تواند بود؟ دیگر آنکه سلاطین بنی امیه و بنی عباس با ائمه معاصر بودند پس باید آسمان را بطء سیر و سرعت سیر در یک زمان باشد این سر را مکشوف دار.

باب در جواب گفت :«اگر خواهی این مشکلات را شفاهاً بگویم و اگر نه بنویسم »

میرزا حسن گفت :«مختار هستید »

باب قلم و کاغذ برداشت و به نوشتن مشغول شد در آن هنگام شام حاضر کردند. او چند سطری بنگاشت. میرزا حسن برداشته و نگاه کرد و گفت :«گویا خطبه ای عنوان کرده ای و حمدی و وردی آورده ای و مناجات به درگاه قاضی الحاجات نموده ای و به مطلب، خود را هیچ آشنا نکرده ای.»

سخن در اینجا ناتمام مانده هر یک از دایرۀ جمع به جایی رفتند.[6]

و اما بعد از شورش بابیان و مسائل ناخوشایند این شورش محمد شاه قاجار به ولیعهدش ناصرالدین میرزا که در آن وقت در تبریز مرکز ایالت آذربایجان به سر می­برد(آذربایجان معمولاً مقر ولیعهد در زمان قاجار بود) فرمان داد تا هیئتی از علما و فقها و فضلا و امرا و دیگر شخصیت های مهم و سران شهر به ریاست خودش تشکیل دهد تا ببینند باب چه می­گوید و در مجلسی که با حضور آن عده تشکیل می­شود، تکلیفش روشن شود وی دستور داد که باب را از زندان احضار کنند و از اعضای حاضر و هیئت به اصطلاح منصفه رأی بخواهند و سپس نظر علما را جویا شوند که در مورد گفته و اندیشۀ باب چه باید بکنند در دستور محمد شاه آمده بود که دربارۀ حکم صادره تعجیل نشود تا اولیای دولت گزارش مزبور کنند. این گزارش محکم­ترین سندی است که در مورد باب از نظر تاریخی در دسترس است چون آن سند به دست خط ناصرالدین شاه نوشته شده که خود در آن محضر حضور داشته است.

حال ببینیم ناصر الدین میرزا در پی فرمان پدرش محمد شاه قاجار چه اقدامی انجام می­دهد. محمد شاه متذکر شد که بعد از تصویب حکم و رأی گیری اجرای آن را به بعد یعنی بعد از بررسی صورت جلسۀ آن مناظره در دربار تهران موکول نمایند و منتظر جواب دربار باشند.

به هر حال به زودی هیئت مطلوب تشکیل شد و مدعوین همگی آنگونه که پیش بینی شده بود حاضر گشتند بدان معنی که از طبقۀ علما و فقها ملا محمد ممقانی ملقب به حجة الاسلام و رئیس علمای شیخیه حاج محمود ملقب به نظام العلما، حاج میرزا عبدالکریم (ملا باشی )، میرزا علی اصغر شیخ الاسلام، میرزا محسن قاضی، میرزا حسن زنوزی( ملا باشی ) از رجال و شخصیت های دولتی محمد خان زنگنه، امیر نظام، میرزا فضل الله علی آبادی ملقب به نصیرالملک وزیر داخله، میرزا جعفر خان ملقب به معیرالدوله کفیل وزارت امور خارجه، میرزا موسی تفرشی کفیل وزارت مالیه، و میرزا مهدی خان ملقب به بیان­الملک رازدار و وزیر کشور و بسیاری دیگر از چنین افرادی حضور داشتند. علی محمد شیرازی همراه با محافظ یا به کلامی دیگر با میزبانش (کاظم خان فراش باشی) رئیس پرده داری ولیعهد وارد مجلس شدند و او را در صدر مجلس جای دادند. مناظره شروع شد و اولین کسی که لب به سخن گشود نظام العلما بود که گفت: «اگرچه من اهل علم نیستم و مقام ملازمت دارم و خالی از غرضم، تصدیق من خالی از وقعی نخواهد بود. مرا سه سوال است » و بدین ترتیب مناظره شروع شد که پیگیری می­کنیم:

-نظام العلما خطاب به علی محمد شیرازی: ای سید، به این کتاب و اوراقی که اکنون نزد تو می­گذارم نظر کن در عبارت ها که به اسلوب قرآن و کتاب آسمانی نوشته شده و در بلاد ایران منتشر گشته بنگر ببین اینها از گفتار خود شما می­باشد یا کسانی از دشمنان شما آنها را به شما افترا بسته و به دروغ به شما نسبت داده اند؟

وی این جمله را گفت و سپس کتب و اوراقی را که نزد خود داشت به علی محمد شیرازی داد.

علی محمد در جواب گفت:

-آری این کتب از طرف خدا می­باشد.

نظام العلما گفت:

-تو در این کتاب خودت را شجرۀ طوبی نامیده ای. این بیان آن است که هر چه بر زبان تو جاری گشته یا می­شود کلام خدا می­باشد یا به عبارت دیگر گویا شما معتقدید که سخنان شما سخنان خدا و گفتار خدا می­باشد.

علی محمد گفت:

-خدا تو را رحمت کند، آری، قسم به خدا چنین است که میگویی.

-آیا این که شما را باب می­خوانند از طرف خود شما می باشد و یا مردم از پیش خود شما را باب خطاب می­کنند؟

-نه از طرف خودم می­باشد. مردم از پیش خود نمی­گویند بلکه این اسم از طرف خداست و من هم علم هستم.

-در کجا، درخانۀ کعبه، بیت المقدس یا بیت المعمور؟

-هر کجا هست خدایی است.

در این هنگام ولیعهد ناصرالدین شاه از جا بلند شد و گفت:

-ای سید دانسته باش که من با خدا عهد کردم که اگر شما بتوانید در نزد ما ثابت کنید که حقیقتاً باب علمید، در این صورت این منسب و سندی را که من دارا هستم به شما واگذار می­کنم و خودم مطیع و منقاد شما باشم.[7]

....ادامه دارد

توجیه خدایی پدرتوسط عبدالبهاء

بهائیت در ایران برداشت شده از پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب: عبدالبهاء، دومین رهبر بهائیان، پس از پدر خویش، حسینعلی‌بهاء، برای معقول جلوه دادن سخنان پدر، سهم عمده‌ای در تصحیح، توجیه و تأویل گفته‌های وی داشته است. عبدالبهاء در توجیه بهاءپرستی به جای خداپرستی چنین گفته است: «اعلم أن حقیقة الالوهیة الذات البحث و المجهول النعت لا ترکه العقول و...[۱] بدان که حقیقت الوهیت ذات خالص و مجهولی است؛ عقل‌ها و چشم‌ها نمی‌توانند توصیف او را درک کنند و فهم‌ها و افکار نمی‌توانند بر آن احاطه پیدا کنند؛ پس ما راه و راهنمایی برای درک این امر جلیل نداریم، پس از آنجا که راه مسدود است و در پی شناخت او بودن مردود و عنوانی که بر او اطلاق شود وجود ندارد و در نزد اهل اشراق صفتی ندارد، پس مجبوریم رجوع کنیم به سوی مطلع نور و مرکز ظهور خدا و مشرق آیات و محل صدور کلمات او و هرچند از ستایش خدا و اوصاف و اسماء نیک او صحبت شود، همه برمی‌گردد به همان منعوت که مظهر اوست (حسینعلی‌بهاء) و ما چاره‌ای نداریم جز اینکه در تمام شئون خودمان به سوی این مرکز معهود و مظهر موعود متوجه شویم وگرنه لازم می‌آید که یک حقیقت خیالی و موهومی را عبادت و پرستش کرده باشیم».
عباس‌افندی در این توجیه اولاً تصور خدا ممکن را غیر ممکن می‌داندو ثانیاً در عبادت، احاطه‌ی علمی را لازم می‌داند. پس نمی‌شود خدا را عبادت کرد، بلکه ناچار باید متوجه مظهر الهی باشیم و در حین عبادت، با تمام شئون، مظهر الهی مقصدمان باشد.
جواب:این سخن که تصور خدا و حقیقت الوهیت به طور کل محال است، سخن نادرستی است؛ زیرا: اولاً: اساساً اگر ذات حق به هیچ‌وجه قابل تصور نبود همانطور که امکان معرفت و شناسایی و تصدیق نداشت امکان انکار و بلکه شک هم نداشت، ما تا چیزی را به نحوی از أنحاء تصور نکنیم نه می‌توانیم وجودش را انکار کنیم و نه می‌توانیم در وجودش شک کنیم و حتی نمی‌توانیم مدعی شویم که نمی‌توانیم او را تصور کنیم. بنابراین تصور خدا امری ممکن است. البته تصور خداوند از نوع تصور ماهیات نیست تا لازم آید ذهن قبلاً به فرد و مصداق آن از راه حواس ظاهره یا باطنه رسیده باشد تا بتواند آن را تخیل و سپس تعقل نماید، بلکه این تصور از نوع تصور آن سلسله معانی و مفاهیمی است که معقولات ثانیه فلسفی نامیده می‌شوند، از قبیل مفهوم وجود، وجوب، قُدم، علیت و... اینگونه تصورات که انتزاعی می‌باشند نه مسبوقند به صورت حسی و نه به صورت خیالی، بلکه عقل مستقیماً آن‌ها را از صور حسی و خیالی انتزاع می‌کند، با این تفاوت که تصور خداوند از ناحیه ترکیب چند مفهوم از این مفاهیم یا مفهومی از نوع ماهیات صورت می‌گیرد، از قبیل مفهوم واجب‌الوجود، علت نخستین، خالق کل، کمال مطلق و امثال این‌ها.[۲] بنابراین تصور خدا ممکن است؛ اما تحت یکعنوان انتزاعی از قبیل خالق کل، همچنین برای ذهن نیز ادراک صفات باری تعالی که همه نامحدود و نامتناهی می‌باشند میسر است.
ثانیاً: این عقیده‌ای که عبدالبهاء بیان نموده است، سدّ باب معرفت به خالق است. بر اساس این عقیده، یا باید از شکاکان پیروی کنیم که قائل شویم فکر بشر نمی‌تواند به خدا دسترسی داشته باشد و یا باید عقیده‌ی معطّله را بپذیریم که می‌گویند خدا را با عقل نمی‌توان شناخت.[۳] امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در رد این ادعاهای باطل،فرموده است: «لم یطلع العقول عل تحدید صفته و لم یحجبها عن الواجب معرفته؛[۴] عقل‌ها را اجازت نداده که حدود و صفات او را مشخص کنند؛ اما در عین حال، آن‌ها را از مقدار لازم معرفت، ممنوع نساخته است و پرده‌ای میان عقول و آن مقدار واجب قرار نداده است».
چگونه بپذیریم راه شناخت خدا مسدود است در حالی که خداوند تبارک و تعالی آسمان و زمین و افلاک را برای راه یافت آدمی به معرفت خدا آفریده است: «وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ؛ وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ؛ [ذاریات/۲۱-۲۰] و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است که در وجود خود شما (نیز آیاتی است) آیا نمی‎بینید؟»
ثالثاً: اگر توجه به پروردگار برای بشر غیرممکن است پس چگونه باب و بهاء را مرأت و مظهر پروردگار می‌دانید؛ مگر ممکن است تجلّی و مظهر بودن، بدون تحقق توجه و ارتباط صورت می‌گیرد، در حالی که تحقق این امر، از عبادت و پرستش بالاتر است و محتاج توجه کامل و فناء تعبیر می‌شود.[۵]

پی‌نوشت:
[۱]. عباس عبدالبهاء، مکاتیب، مصر: چاپخانه کردستان العلیه، ۱۳۲۸ ـ ق/۱۹۱۰ م، ج ۱، ص ۱۸۸.
[۲]. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا، اول، ۱۴۲۰ ق، ج ۶، ص ۱۰۰۵.
[۳]. همان، ج۶، ص ۱۰۰۵-۱۰۰۴.
[۴]. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، خطبه ۴۸.
[۵]. ر.ک:ح، م، ت، محاکمه و بررسی باب و بهاء، تهران: انتشارات مصطفوی، سوم، ۱۳۴۴ ش، ج ۱، ص ۷۶.