ناگفته ‏هايى از بهائيت

نوشته شده توسط رحيم نيكبخت‏*

بهائیت در ایران: شاید هیچ تحلیلی گویاتر از اسناد موجود در بررسی ماهیت فرقۀ بهائیت و اقدامات مخرب و انحرافی پیروان آن وجود نداشته باشد. نوشتار حاضر، به بیان ناگفته‌هایی از بهائیت براساس بعضی اسناد اختصاص یافته است.

تاريخ معاصر ايران، ناگفته‏هاى بسيارى دارد كه از جملۀ آن‌ها، نقش مخرّب فرقۀ بهائيت در تحولات سياسى، اقتصادى و اجتماعى ايران است و شرح آن فرصتى بسيار گسترده مى‏طلبد. آنچه در اين مجال در پى آنيم، اشاره به ناگفته‏هايى از فعاليت اين فرقه است.

خوشبختانه، بر اساس اسناد به‌جامانده از دوران رژيم پهلوى، اطلاعات بسيار ارزشمندى از فعاليت‏هاى خيانت‌آميز سران اين فرقه در دسترس محققان و پژوهشگران قرار گرفته است،[1] ضمن اینکه، خاطرات روشنگرانۀ عده‌ای از مطلعان، نظير مرحومان فضل‌الله مهتدى معروف به صبحى، عبدالحسين آيتى (آواره سابق)، حسن نيكو و ديگران، كه سال‌ها از نويسندگان و مبلغان زبدۀ بهائيت بوده و سپس تائب شده و به دامان اسلام برگشته‏اند، مى‏تواند خلأهاى پژوهشى اسناد را جبران نمايد.

نفوذ و فعاليت گستردۀ بهائيان در سطوح بالاى دستگاه ادارى كشورمان در زمان سلطنت محمدرضا پهلوى بر كسى پوشيده نيست.[2] ضمن اينكه در عصر پهلوى، پيوندهاى مستحكم و آشكارى بين سران اين فرقه و رژيم اشغالگر قدس وجود داشت. هم‌زمان با دوران نهضت ملى نفت به بعد، به‌ويژه سال 1332، فعاليت گسترده و سازمان‌دهى‌شده‏اى از طرف بهائيان در كشورمان آغاز شد. متقابلاً در همان سال‌ها واعظ شهير، مرحوم حجت‏الاسلام فلسفى، در سال 1334 به اشاره و دستور آيت‌الله‌العظمى بروجردى سخنرانی‌های روشنگر و پرشوری عليه بهائيت انجام داد كه (به‌رغم مخالفت شديد دسته‌ای از مسئولان عالى‌رتبۀ رژيم، نظير اسدالله علم) از راديو پخش شد و درواقع يكى از عکس‌العمل‌های مهم نيروهاى مذهبى در مقابل گسترش فعاليت فرقۀ ضاله بود.[3]

اسناد موجود، نكات مهمى از برنامه‏هاى بلندمدت بهائيان در اين مقطع را فاش می‌سازد. اولين برنامۀ بلندمدت فرقه از سال 1332 شروع شد و در 1342 به پايان رسيد. با رحلت مرحوم آيت‌الله بروجردى، هم‌زمان با اجراى سياست‏هاى مورد نظر امريكايى‏ها توسط محمدرضا پهلوى در ايران، بهائيان هم فعاليت‏هاى خود را شدت بخشيدند.

در قسمتى از گزارشى كه سال 1344 دربارۀ برنامۀ ده‌سالۀ فرقه تهيه (و به نظر شاه هم رسانده) شده چنين آمده است: «...به طورى كه فوقاً به عرض رسيد، از مفاد نامه‏ها و بخشنامه‏هاى صادره محفل مركزى چنين استنباط مى‏گردد كه هدف نهايى، ازدياد وابستگان به فرقۀ بهائى و تا حداكثر امكان نفوذ در تمام قسمت‌ها و نقاط كشور به خصوص در ميان مردم دهات و ايلات و عشاير است... .» در دستوراتى كه محفل بهائيان صادر كرده بود راهكارهاى رسيدن به اهداف مورد اشاره، ارائه شده بود كه از جملۀ آن‌ها، راه‌اندازى محافل بهائى در نواحى فاقد محفل، و داير كردن كلاس‌هاى رفع اشكال و نيز گردآورى «هرگونه كتب خطى يا مطبوع كه داراى مطالبى دربارۀ افكار و عقايد، روحيات و خصوصيات مرسوم و عادات يا هرنوع اطلاعات ديگرى راجع به عشاير و ايلات» و ارسال آن به مركز می‌باشد.[4]

از موضوعات جالب توجه، هم‌زمانى پايان برنامۀ ده‌سالۀ اول بهائيان با اوج‌گيرى نهضت اسلامى ملت ايران به رهبرى مراجع معظم تقليد و در رأس آن‌ها امام خمينى(ره) است. امام و ساير علما و مراجع، معتقد بودند كه سران بهائيت در ايران، عمال اسرائيل‏اند و لايحۀ انجمن‌هاى ايالتى و ولايتى (مصوّبۀ دولت عَلَم) بيشتر براى هموار ساختن راه نفوذ اين فرقه در كشور طراحى شده است: «حساسيت موضوع، زمانى روشن مى‏شود كه دانسته شود بهائيان، ايران را بعد از اسرائيل دومين سرزمين بهائيان، و آن را مركز قيام و تسخير جهان مى‏دانستند. آن‌ها با چاپ نقشۀ ده سالۀ خود اهميت ايران را براى بهائيان نشان دادند.»[5]

در بهار سال 1342 دوهزار نفر زن و مرد بهائى با مساعدت دولت ايران (يعنى همان كابينۀ اسدالله علم، كه به دستور امريكا، قيام ملت در 15 خرداد همين سال را به خاك و خون كشيد) از طريق فرودگاه مهرآباد به لندن رفتند تا در هشتم ارديبهشت در يك اجتماع پانزده‌هزار نفرى براى معارفۀ گروه نُه نفرى رهبرى اين فرقه شركت جويند.[6]

اقدام نادرست و خلاف شرع و عرفى كه خروش اعتراض‌آمیز امام خمينى را به دنبال داشت: «از چيزهايى كه سوء نيت دولت حاضر را اثبات مى‏كند، تسهيلاتى است كه براى مسافرت دوهزار نفر يا بيشتر از فرق ضاله قائل شده است و به هر يك پانصد دلار ارز داده‏اند و قريب 1200 تومان تخفيف در بليط هواپيما داده‏اند، به مقصد آنكه اين عده در محفلى كه در لندن از آن‌ها تشكيل مى‏شود و صد درصد ضدّ اسلامى است شركت كنند. در مقابل براى زيارت حجاج بيت‌الله الحرام چه مشكلات كه ايجاد نمى‏كنند و چه اجحافات و خرج‌تراشي‌ها كه نمى‏شود»؟![7]

پنج روز پس از سركوب خونين قيام پانزده خرداد نيز محفل ملى بهائيان تهران نامۀ تشويق‏آميزى به تيمسار سرتيپ پرويز خسروانى (فرماندۀ ژاندارمرى ناحيۀ مركز در زمان كشتار پانزده خرداد، و بعدها آجودان فرح، معاون نخست‌وزير و رئيس سازمان تربيت بدنى، و نيز مديرعامل باشگاه تاج بعد از بازنشستگى) نوشت و طىّ آن، قيام حق‏طلبانۀ ملت مسلمان به رهبرى مراجع معظم تقليد و در رأس آنان امام خمينى را «تجاوز اراذل و اوباش و رجاله» و «سوء عمل جهلاى معروف به علم»! ناميد و ضمن «تقدير» از «زحمات و خدمات و سرعت عمل تيمسار» نوشت: «تاريخ امر بهائى آن جناب را در رديف همان چهره‏هاى درخشان و نگهبان مدنيت عالم انسانى ثبت و ضبط خواهد نمود»![8]

در چنين شرايطى بود كه امام خمينى، در پيام‌ها و اعلاميه‏هاى كوبندۀ خويش بهائيان را عمال اسرائيل ياد كرد و با روشنگری‌های خود، خواب خوش آن‌ها، و قدرت‌هاى مستبد و جهان‌خوار حامى‌شان در داخل و خارج كشور را، برآشفت: «اين جانب حسب وظيفۀ شرعيه به ملت ايران و مسلمين جهان اعلام خطر مى‏كنم. قرآن كريم و اسلام در خطر است. استقلال مملكت و اقتصاد در معرض قبضۀ صهيونيست‏هاست كه در ايران به شكل حزب بهائى ظاهر شدند و مدتى نخواهد گذشت كه با اين سكوت مرگبار مسلمين، تمام اقتصاد اين مملكت را با تأييد عمال خود قبضه مى‏كنند و ملت مسلمان را از هستى در تمام شئون ساقط مى‏كنند. تلويزيون ايران پايگاه جاسوسى يهود است.[9] و دولت‌ها ناظر آن هستند و از آن تأييد مى‏كنند. ملت مسلمان تا رفع اين خطرها نشود سكوت نمى‏كنند و اگر كسى سكوت كند، در پيشگاه خداوند قاهر، مسئول... است.»[10]

به گواه اسناد موجود، محفل بهائيت، براى رسيدن به اهداف مهم‌تر خويش، برنامۀ ديگرى تهيه كرد كه اجراى آن از اواخر سال 1343، يعنى پس از تبعيد امام (به جرم مخالفت با كاپيتولاسيون) آغاز گرديد. برنامۀ دوم بهائيت، كه نُه ساله بود، تا سال 1354 ادامه يافت و مى‏توان گفت كه در طول اين برنامه، با حمايت شاه، امريكا و اسرائيل، تمامى اركان رسمى كشور در اختيار بهائيان قرار گرفت. در 1351 طبق اسناد ساواك، 112 تن از امراى ارتش، شهربانى و ژاندارمرى از بهائيان بودند. «بهائيان در مدت كوتاهى چنان رشد كردند و مشاغل حساس را به اشغال خود درآوردند كه در كابينۀ هويدا نُه وزير بهائى» حضور داشتند.[11]

از اسناد و گزارش‌هاى موجود در مركز اسناد انقلاب اسلامى چنين روشن مى‏شود كه هر چه دوران شروع انقلاب اسلامى نزديك‏تر مى‏شد نفوذ روزافزون و همه‌جانبۀ اين فرقۀ استعمارى در تمامى اركان حكومت افزون‌تر می‌گشت. به علاوه جسارت و جرئت بهائيان در سطح جامعه و مجامع دانشگاهى افزايش مى‏يافت، تا جايى كه به وابستگى خود به بيگانگان افتخار می‌کردند و از بيان علنى اين امر ابايى نداشتند. در گزارش زير از سال 1356 آمده است: «طبق اطلاع، اخيراً شخصى به نام شهرام عيسى‌خانى، دانشجوى سال اول رياضى دانشكده علوم دانشگاه آذرآبادگان، در كلاس درس، ساير دانشجويان را به قبول مسلك بهائيت تشويق و چنين اظهار مى‏دارد كه دولت شوروى و انگليس مخفيانه به بهائيان پول مى‏دهند كه تا كميتۀ بهائيان را تقويت كنند. ما نيز افراد بهائى، به‌ويژه اشخاصى را كه به اين مسلك بپيوندند از نظر تأمين مسكن و كمك‌هزينۀ زندگى حمايت و كمك مى‏كنيم.»[12]

در همين زمینه، گزارش بسيار جالبى از جلسۀ بهائيان شيراز وجود دارد كه مراحل پيشرفت و اهداف واقعى فعاليت بهائيان در ايران و خواستۀ اصلى ايشان را به‌خوبى نشان مى‏دهد. قسمتى از گزارش ساواك از سخنان فردى بهائى به نام ولى‌الله لقمانى چنين است: «اكنون از امريكا و لندن صريحاً دستور داريم در اين مملكت مد لباس و يا ساختمان‏ها و بى‏حجابى را رونق دهيم كه مسلما[نا]ن نقاب از صورت خود بردارند. به طورى كه من مطالبى در منزل آقاى معتمد قرائت كردم و تمام دختران و پسران بهائى خوشحال شدند.»

راهكارهايى كه فرد بهائى فوق ارائه داده جالب است: «در ايران و كشورهاى مسلمان ديگر هرچه بتوانيد با پيروى از مد و تبليغات، ملت اسلام را رنج دهيد تا آن‌ها نگويند امام حسين[ع‏] فاتح دنيا بوده و على[ع‏] غالب دنيا. البته بهائيان هم تصديق دارند، ولى نه براى قرن اتم؛ اتمى كه به دست بهائيان درست مى‏شود، اسلحه و مهمات به دست نوجوانان ما در اسرائيل ساخته مى‏شود. اين مسلمانان آخر به دست بهائيان از بين مى‏روند و دنياى حضرت بهاء‌الله رونق مى‏گيرد»![13]

در ادامه، چند سند تاريخى در خصوص برنامۀ اول و دوم بهائيت در كشورمان در دهه‏هاى 1340 و 1350 شمسى آورده شده است:

سند شمارۀ 1:

نسخۀ شمارۀ چهار و چهار یک

به 20 هـ  4[14]

از 321

شماره: 1242/321

تاریخ: 5/4/48

گیرندگان: 302ــ310

موضوع: فعالیت بهائیان

به قرار اطلاع، در جلسۀ هفتگى مورخ 25/4/48 بهائيان كه در خيابان سبلان كوچه كرمى پلاك 27 تشكيل گرديده بود، شخصى به نام واحديان ضمن صحبت دربارۀ امور مذهبى اظهار داشته است: «كارهايى كه اكنون به دست اعلیحضرت همايون شاهنشاه آريامهر صورت مى‏گيرد هيچ كدامش روى اصول دين اسلام نيست، زيرا خود شاه به تمام دستورات بهائى آشنايى دارد و حتى ايشان با اشرف پهلوى در دوران كودكى در مدرسۀ بهائيان در خيابان اميريه كه در آن زمان از مدارس عالى تهران بود درس خوانده‏اند و دليلش آن است كه عكس آن زمان‌ شاه و اشرف هم‌اكنون موجود است كه ايشان ايستاده‏اند و قبل از اينكه به کلاس درس بروند دعا مى‏خوانند. حالا مردم احمق مى‏گويند شاه بهائى است؛ چكار مى‏توانند بكنند. فلسفى بالاى منبر مى‏گويد شاها مواظب باش ببين دكتر شما چه شخصى است، كارها را به دست بهائيان ندهيد. ولى اين گفتار اثرى ندارد ــ هم‌اكنون تيمسار صنيعى، وزير جنگ، و تيمسار شيرين‌سخن بهائى هستند و هرچه نزديك‌تر شويد مى‏بينيد كه چه كارهاى مهمى به دست بهائيان است. چرا؟ براى اينكه آن‌ها بيشتر مى‏فهمند.»

تحقيق پيرامون موارد زير مورد نياز است:

1ــ تعيين صحت و سقم موضوع؛ 2ــ واحديان شناسايى و مشخصات بيشترى از وى اعلام دارند؛ 3ــ گردانندگان جلسات مزبور چه كسانى هستند و هدف از تشكيل اين جلسات آيا جنبۀ مذهبى دارد يا فعاليت‌هاى ديگرى در پوشش مذهب [است؟]؛ 4ــ در جريان جلسات مورد بحث قرار گرفته و نتيجه را به موقع اعلام دارند.[15]

سند شمارۀ 2:

طبقه‌بندی حفاظتی: خیلی محرمانه

گزارش خبر

صفحۀ یک از یک

صفحۀ شمارۀ یک از چهار

1ــ به: 321

2ــ از: 7 هـ[16]

3ــ شمارۀ گزارش: 7596/ هـ

4ــ تاریخ گزارش: 18/2/50

منبع: 1699

تاریخ وقوع: 11/2/50

تاریخ رسیدن خبر به منبع: 11/2/50

تاریخ رسیدن خبر به رهبر عملیات محل: 12/2/50

موضوع: بهائيان

جلسه‏اى با شركت نُه نفر از بهائيان ناحيه 15 شيراز در منزل آقاى فرهنگ آزادگان و زير نظر آقاى لقمانى تشكيل گرديد. بعد از قرائت‌نامه، آقاى ولى‌الله لقمانى در مورد اديان جهان و آمار آن‌ها و شهداى بهائيت سخن گفت. وى اضافه كرد آقايان بهائيان بهتر است بيشتر مطالعه نمايند و از روى حقيقت قضاوت كنند تا بفهمند معنى بهائيت كه امروز آزادى بيشترى دارند يعنى چه؟

در زمان قديم، احبّاء نمى‏توانستند بگويند ما بهائى هستيم و نمى‏توانستند تبليغ كنند. اگر هم مبارزه‏اى مى‏نمودند، فوراً آن‌ها را مى‏كشتند، ليكن اكنون آن تعصب‌ها كنار گذاشته شده است. اكنون از امريكا و لندن صريحاً دستور داريم در اين مملكت مد لباس و يا ساختمان‌ها و بى‏حجابى را رونق دهيم كه مسلما[نا]ن نقاب از صورت خود بردارند. به طورى كه من مطالبى در منزل آقاى معتمد قرائت كردم و تمام دختران و پسران بهائى خوشحال شدند. در ايران و كشورهاى مسلمان ديگر هر چه بتوانيد با پيروى از مد و تبليغات، ملت اسلام را رنج دهيد تا آنها نگويند امام حسين[ع‏] فاتح دنيا بوده و على[ع‏] غالب دنيا. البته بهائيان هم تصديق دارند ولى نه براى قرن اتم؛ اتمى كه به دست بهائيان درست مى‏شود، اسلحه و مهمات به دست نوجوانان ما در اسرائيل ساخته مى‏شود. اين مسلمانان آخر به دست بهائيان از بين مى‏روند و دنياى حضرت بهاء‌الله رونق مى‏گيرد.

نظریۀ یکشنبه:[17] اظهارات شنبه مورد تأیید است. دریانی.

نظریۀ چهارشنبه: صحت اظهارات شنبه مورد تأیید است.

نظریۀ 7/ هـ ــ نظریه چهارشنبه مورد تأیید است. م

بایگانی شود... .[18]

پی‌نوشت‌ها

رابطه براندازی امیرکبیر و گسترش بهائیت

بهائیت در ایران: این مطلب با عناوین متفاوت در این پایگاه درج شده . لکن بدلیل اهمیت آن مجددا باز نشر داده میشود . پرنس دالگورگي در جهت حمايت بي دريغ از بابيان و خصوصا ميرزا حسينعلي، با همكاري مهداوليا (مادر شاه ) تلاش بي وقفه خود را در براندازي ميرزا تقي خان امير كبير مصروف داشت و ميرزا آقا خان نوري را كه در زمان ميرزا آغاسي منفور بود و در تبعيد به سر مي برد، دوباره برگرداند و در نهايت به صدر اعظمي نشاند . از اين رو ميرزا آقا خان نوري نيز هميشه از ايشان سپاسگذار بود و از هر گونه كمك به وي فرو گذار نبود.
ميرزا آقا خان نوري اعتماد الدوله نوري به صدارت عظمي منصوب گرديد… لذا نامه اي بحضرت بهاءالله نگاشت و حضرتش را به تهران دعوت كرد. پس از وصول نامه عازم پايتخت گرديده در ماه رجب وارد تهران شد، ميرزا آقاخان برادر خود جعفر قليخان را مخصوصاً به پيشباز حضرت بهاءالله فرستاد و تبريك ورود تقديم نمود، حضرت بهاءالله پس از ورود به تهران يكماه تمام در منزل برادر وزير اعظم مهمان بودند، صدر اعظم جعفرقليخان برادر خود را مأمور پذيرایي آنحصرت نموده بود.(1)
ميرزا حيسنعلي نوري (بهاءالله) نيز بعدها با نامي كه براي دين نوظهور و نيز دخترخود برگزيد مراتب تشكّر خود را از دولت روس ابراز داشت، زيرا قبلاً دولت ايران را عليّه، انگلستان را فخيمه و دولت روس را بهيّه مي گفتند ـ تمبرها و اسنادي بدين صورت موجود است ـ مشهور آنكه ميرزا حسينعلي زمان پناهنده شدن به سفارت دولت بهيّة روس قول داد نام دينش بهائي باشد. جناب ميرزا نه تنها به وعده خود وفا نمود بلكه براي اثبات خدمتگزاري و سر سپردگي بدولت بهيّه روس نام دخترش را نيز بهيّه خانم گذاشت. (2)
در بغداد بين دو برادر بر سر جانشيني باب اختلاف سختي در گرفت و هر كدام از دو برادر نسبت‌هاي زشتي به يكديگر دادند. در آن ايّام بهاءالله ادعاي من يظهر اللهي سر داد. در پي اين اختلافات دو برادر مجبور به مهاجرت به "ادرنه" عثماني شدند كه در آنجا نيز دست از اختلاف برنداشتند و ناگزير دولت عثماني اقدام به جدا سازي دو برادر نمود؛ ازليان به قبرس و بهائيان به عكّا كوچانده شدند. ازليان با مرگ ميرزا يحيي تقريباً به نابودي كشيده شدند، ولي مهاجرت بهائيان را بايد ابتداي فعّاليّتهاي آنان دانست.
دالگورگي در خاطرات خود مي نويسد: يك قسمت از كار سفارتخانه، منحصر به تهيه الواح و انتظام كار بابي ها بود ... به محض آنکه بين ميرزا حسينعلي و ميرزا يحيي به هم خورد، ميرزا حسينعلي من يظهره الله شد ولي از بي سوادي من يظهره الله چه بگويم! الواحي كه ما تهيه مي كرديم نمي توانست بخواند!(3)
ميرزا حسينعلي بهاء بعدها به جانشيني باب اكتفا نكرد و چون او، ابتدا ادعاي نبوّت و سپس ادعاي الوهيت كرد. به خاطر همين موضوع بود كه جناب نبيل زرندي او را نصيحت كرده مي گويد:
خلق گويند خدايي و من اندر غضب آيمپرده برداشته مپسند به خود ننگ خدايي
او هم نصيحت را بجان و دل قبول كرد ! و در قصيده اي چنين ابراز داشت:
كل الالوه من رشح امري تألهتكل الربوب من طفع حكمي تربت(4)
يعني: تمام خدايان از ترشح امر من خدا شدند و همه پروردگاران از دميدن حكم [من] پروردگار گرديدند.(5)

پی نوشت:
1 - نقطه الكاف. ص 239
2- همان. نقل از محاكمه باب و بهاء. ص198
3- كواكب الدرّيه. ص 339. مقاله سياح ص88
4 - مطالع الانوار. ص674
5- كواكب الدرّيه.ج1 ،ص336

تناقض در اعتقاد و عمل

به بهانه22 آذر سالروز جنایت بهائیان به حمایت از رژیم منحوس پهلوی در شیراز

بهائیت در ایران : روز۲۲ آذر۱۳۵۷ مردم سعدیه شیراز ، شاهد وقوع جنایتی هولناک توسط استوار "صفت الله فهندژ" ، بهایی بودند. در اثر تیراندازی این جنایتکار از روی پشت بام خانه اش 11 تن از مردم مسلمان محله سعدیه کشته و دهها نفر دیگر زخمی شدند.

درسالروز وقوع این جنایت (22 آذر 1357) در مقاله پیش رو تلاش شده است با اتکاء به دو سند برجای مانده از ساواک و گزارش ژاندارمری استان فارس به وزارت کشور در آن زمان ، ماجرای کشته و زخمی شدن دهها نفر از مردم شیراز توسط این استوار بهایی را بازخوانی کنیم .

در ابتدا متن سند اول مربوط به تلفنگرام مامور ساواک از شیراز را باهم مرور می کنیم :

به 312 و 341 شماره تلفنگرام 07 21940/ ه 1

«ساعت 1500 روز 22/9/57 بتحریک سه نفر از افراد متعصب مذهبى به اسامى عین ‏اللّه‏ فهن دژ ـ غلامحسین فهن دژ فرزند خواجه عوضعلى و امین فهن دژ فرزند نیاز و تعدادى از اهالى محله سعدیه شیراز به قبرستان بهائیان حمله و پس از تخریب زمینها در ساعت 1800 به منازل و محافل حضیرت القدس بهائیان حمله مى‏نمایند که به همین علت بهائیان ساکن در محل به منظور دفاع از خود با سلاح هائى که در اختیار داشته‏اند شروع به تیراندازى نموده که در نتیجه 11 نفر از متعصبین مذهبى توسط بهائیان و یکنفر از بهائیان توسط مأمورین فرماندارى نظامى بضرب گلوله کشته و عده‏اى در حدود سى نفر به سختى مجروح و حالشان وخیم مى‏باشد. که در بیمارستانهاى شیراز تحت مداوا قرار گرفته ‏اند. وصبح روزجارى نیز چند دستگاه از منزل بهائیان آتش زده شده است که امکان آتش زدن برخى از منازل متعصبین مذهبى هست. ضمنا آخرین وضعیت مجروحین و اسامى کشته شدگان متعاقبا باستحضارمى‏رسد

گزارش دهنده : جوان گوینده متن تلفن گرام : آقاجانیان گیرنده تلفن گرام : قاسم‏پى

ساعت 00/10 تاریخ : 23/9/ 1357 » (1)

همانطور که ملاحظه می شود در این سند گفته شده است که بهاییان به روى مسلمانان آتش گشوده ‏اند. اما درسند بعدی که توسط ژاندارمرى استان فارس ارائه شده است جزئیات بیشتری از ماجرای یک استواربهایی و یک سرباز وظیفه و نفر دیگرى که دستگیر شدند و مردم را به گلوله بسته‏ اند. توضیح داده شده است:

«گزارش هنگ ژاندارمرى شیرازحاکى است درساعت 1830 روز22/9/1357 درمنطقه سعدى شیراز بین مسلمانان و بهائیان زد و خوردى بوقوع پیوسته چون منطقه مزبورجزو حوزه فرماندارى نظامى است ماموران فرماندارى نظامى مستقیما دربرقرارى نظم و امنیت دخالت نموده و فرمانده گروهان شیراز نیز با عده ‏اى ماموراز نظر کمک و انجام امور قضائى درمحل حاضر، معلوم شد نزاع براثر اختلافات مذهبى رخ داده و در اثر تیراندازى از جانب چند نفر از افراد بهائى که در پشت بام‏هاى منازل خود سنگر گرفته بودند تعدادى از افراد مهاجم مسلمان ساکن سعدى را کشته و زخمى شده‏اند و یکى از افراد تیرانداز استوار فهندژ درجه‏دار شاغل ارتش جمعى مرکز پیاده بود که در اثر تیراندازى مامورین فرماندار نظامى کشته و یکنفر دیگر بنام شهرام فهندژ که با یک قبضه اسلحه دولول سوزنى و یکنفر سرباز وظیفه که هویت وى تاکنون معلوم نشده در حال فرار دستگیر میگردند که پس از برقرارى نظم و آرامش بدستور فرماندار نظامى مامورین فرماندارى بیگان مربوطه مراجعت مینمایند و تعداد کشته شدگان 13نفر ( 12 نفر مسلمان و یکنفر بهائى ) بود ه و تعداد زخمى شدگان 15 نفر که در بیمارستان سعدى و نمازى شیراز بسترى و صبح روز جارى، مجددامسلمانان قریه سعدى شیراز که تعداد آنان درحدود 5 هزارنفرتخمین زده میشد بمنازل بهائیان حمله در نتیجه حدود یکصد دستگاه از منازل بهائیان را تخریب وطعمه حریق قرار داده بهائیان ساکن سعدى بارتفاعات اطراف سعدى که گویا بعضى از آنها مسلح به تفنگ شکارى مجاز میباشند متوارى و دراین جریان یک قبضه اسلحه دولول سوزنى که ازقنداق جدا میباشد با یک قبضه اسلحه پنج تیر گلوله‏ زنى یک برنو با چهار تیر فشنگ متعلق به استوار فهندژ و یک رشته فانسقه متعلق به شهرام فهندژ کشف در حال حاضر نظم و آرامش در محل حکمفرماست .نتیجه اقدامات بعدى متعاقبا بعرض میرسد. (2)

قبل از آنکه به بررسی این دو سند مهم بپردازیم بد نیست مروری بر گزارش مطبوعات همان زمان در این مورد داشته باشیم:

نشریه اخبارجنبش اسلامی شماره هشت به تاریخ سی ام آذر 1357 در این مورد گزارش میدهد :

«مردم از مساجدى که در منطقه سعدى قرار دارد بیرون آمده و در حالى که بقیه از بالاى پشت بام‏ها آنان را با نداى تکبیر همراهى مى‏نمودند، به تظاهرات مى‏پردازند. در این هنگام ارتش به وسیله نورافکن محل جمعیت را روشن نموده و یک استوار به روى مردم تیراندازى مى‏نماید که در نتیجه 23 نفر کشته مى‏شوند. یک سرباز شجاع، استوار قاتل را به سزاى عملش مى‏رساند که فرداى آن شب اعدام میگردد. »

در مقابل این گزارش ، نشریه پیک خجسته شماره 1179 بیست و پنجم آذر 1357 صفحات 1و 5 فاجعه شهرک سعدى را از جانب گروه هاى مشکوک و از پیش آماده شده، بیان مى‏کند و مى‏نویسد :

«استوار یکم صفات‏اللّه‏ فهندژ به همراه فرزندش شهرام، گروهى از مردم این شهرک را به گلوله بست که در نتیجه 21 نفر کشته و 28 نفر مجروح شدند. در این حادثه استوار مذکور کشته و فرزندش دستگیر گشتند. از خانه این فرد هفت قبضه تفنگ، 12 اسلحه کمرى و 2 دستگاه پوکه سازى و پوکه پرکنى به دست آمد. »

از این دو گزارش، جالبترادعای فصلنامه مطالعات ایرانى است . (سال سیزدهم 1980، ش 1 تا 4، صفحه 55 تا 81 ) این نشریه که در امریکا چاپ می شود ، از قول یک مددکار اجتماعى شیرازى نقل می کند که هیچ سربازى در آنجا حضور نداشت ؛ مردم خودشان زدند وخوردند و 9 نفر به ضرب چاقو کشته شدند و این نشریه مى‏نویسد همه کشته شدگان بهایى بودند!!

خانم لیلا چمن خواه پژوهشگر تاریخ معاصر در کتاب خود به نام " بهائیت و رژیم پهلوی " مجموعه این اقدام را ساخته و پرداخته ساواک در آن زمان می داند خانم چمن خواه در این مورد می نویسد:

« ماجرا ازآنجا آغازشد که شماری ازعناصر بد نام ساواک برای تحریک بهائیان ساکن این محله [سعدیه] در جلوی خانه های آنها که در مجاورت هم قرار داشت تجمع کرده و با طرح یک سری تقاضا ها و توهین به ساکنین ، قصد برانگیختن و عصبانی کردن آنها را داشتند. برخلاف آنچه که اکثریت وساواک در مورد تعداد خانوارهای بهایی محل اغراق و بزرگنمایی می کردند ، در این منطقه فقط حدود 20 تا 30 خانواده بهایی با جمعیتی در حدود 100 نفر زندگی می کرد » (3)

تحلیل تاریخی رویداد

حادثه محله سعدی شیراز به چند دلیل اهمیت اساسی داشت:

1-زمان وقوع حادثه : 22آذرماه سال 1357 مصادف است با دوازدهم محرم 1399هجری قمری یعنی تنها دو روز پس از برگزاری راهپیمایی میلیونی روزعاشورا توسط مردم ایران در سراسر کشور، در این روز تاریخی در عظیم ترین راهپیمایی دوران قبل از پیروزی انقلاب تا ان روز، مردم با شرکت فعال خود خواستار سرنگونی حکومت شاه شدند.

در واکنش عجولانه به این راهپیمایی گسترده ساواک که به شدت موقعیت رژیم سرکوبگر شاه را در خطر می دید؛ با طراحی انواع و اقسام حیله ها، تلاش داشت از گسترش روز افزون نهضت آزادی خواهی و ضد استبدادی و ضد استعماری امام خمینی جلوگیری کند. بنابراین دور از ذهن نیست یکی از راه هایی که آنها به آزمایش گذاشته باشند ، انحراف مبارزه مردم از ضد سلطنت شاه و همپیمانانش ، به سمت مبارزه علیه بهایی ها باشد.

احتمالا ساواک قصد داشت با به راه انداختن جنگ بهائیان علیه مسلمانان از یکسو جهت گیری مبارزه را از ضدیت با نظام ستم شاهی به مبارزه علیه بهایی ها سوق دهد. تا بین مردم انقلابیون اختلاف و دودستگی بوجود آورد. از سوی دیگر این اقدام بهانه ای برای مخدوش کردن چهره های انقلابی در نزد افکارعمومی مردم جهان شود.

شاید با درنظر گرفتن این دو ملاحظه مهم بود که آیت الله شهید دستغیب و مرحوم آیت الله بهاءالدین محلاتی با صدور اعلامیه ای از مردم خواستند ضمن حفظ هوشیاری در برابر این توطئه رژیم شاه ، مانع ازتغییر مسیر مبارزه انقلابی مردم به سمت شروع یک جنگ داخلی علیه بهایی ها شوند. (4)

2-مکان جنایت

شهر شیراز به عنوان محل تولد "سید علی محمد باب" وازنگاه بهائیان محل « اظهار امر» جایگاه ویژه ای در نزد بهائیان دارد. به همین دلیل برخی ازپیروان فرقه بهائی شهر شیراز را «مرکزامربهایی» می دانند. همچنین بخاطرقرارداشتن منزل سید علی محمد باب مشهور به "بیت الحکمه" در شیراز توجه خاصی به این شهر در فرقه بهایی وجود داشته است . بنابراین ایجاد درگیری های فرقه ای در شیراز برای ساواک بیش از هر شهر دیگری می توانست زمینه شعله ور کردن آتش جنگ داخلی را در کوران حوادث انقلاب فراهم سازد. اگر هوشمندی روحانیت شیعه در آن زمان نبود احتمالا می توانست جریان درگیری های محله سعدی شیراز به سایر مناطق این شهر گسترش پیدا کند و چه بسا جریان مبارزه اصیل مردم را علیه استبداد ستم شاهی منحرف سازد.

3-نتایج و تاثیرات این نوع درگیری ها

بطور کلی می توان گفت در جریان حرکت انقلاب اسلامی علیه نظام شاهنشاهی در ایران، برای اولین بار یک حرکت انقلابی در جهان بر اساس اندیشه های دینی و اسلامی توانست از حضور مردم در صحنه و با رهبری خردمندانه مرجع تقلید ، انقلابی اسلامی را به ثمر بنشاند که تا پیش از ان هرگز در محافل دانشگاهی ، نظریه ای که بتوان با اتکاء به اندیشه های اسلامی و رهبری دینی، انقلابی را با بدون اتکاء به قدرتهای سلطه گر به نتیجه رساند، مطرح نبود. بنابراین یکی از راههایی که می توانستند این حرکت مردمی و مستقل دینی را متوقف سازند ، منحرف کردن جریان اصیل مبارزه علیه استبدا د شاه و حامیان استعماری اوبه سمت مبارزه با یک فرقه ساخته وپرداخته شده توسط انگلیس بود.

کشتارمسلمانان درمحله سعدی شیراز در22 آذر ماه سال 1357 یعنی درست دوماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی وتظاهرات اعتراضی بعدی آن، با هوشمندی رهبران دینی در شیراز به یک جنگ انحرافی منجر نشد. بلکه می توان گفت این رویداد تلخ به یک درس بزرگ تبدیل گشت که چگونه در سر بزنگاه های تاریخی می توان با اتکاء به شخصیت های دور اندیش روحانی ، مانع شروع فتنه ای شد که عواقب و نتایج مخرب آن قابل پیش بینی نبود.

پی نوشت ها :

(1) کتاب انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک ، کتاب بیستم ، صفحه 146

(2) همان صفحه 147

(3) چمن خواه ، لیلا ، بهائیت و رژیم پهلوی ، نشرنگاه معاصر چاپ دوم 1391 صفحه 149

(4) همان صفحه 159

منبع :سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی

مغازله با همسايه شمالي

نگاهی به همكاري‌ بهائيان‌ با تشكيلات‌ (سياسي‌ و اقتصادي) مرتبط با روسيه‌ در ايران

‌بهائیت در ایران: موارد فراواني‌ از همكاري‌ بهائيان‌ با مؤ‌سسات‌ سياسي‌ و اقتصادي‌ وابسته‌ به‌ روسيه‌ در ايران‌ وجود دارد كه‌ در زير به‌ برخي‌ از آنها نمونه‌وار اشاره‌ مي‌كنيم:

‌عزيزالله‌ خان‌ ورقا، از اعاظم‌ بهائيان‌ تهران، در بانك‌ استقراضي‌ روس‌ در تهران‌ عضويت‌ داشت. نوشته‌اند: زماني‌ كه‌ عزيزالله‌ وارد خدمت‌ بانك‌ استقراضي‌ روس‌ در تهران‌ شد، اگروبه، رئيس‌ مقتدر بانك، «غايت‌ اعتماد و محبت‌ و احترام‌ را به‌ او حاصل‌ نمود و او يگانه‌ واسطه‌ فيما بين‌ رجال‌ و اولياي‌ امور و محترمين‌ متنفذين‌ كشور با آن‌ بانك‌ پرقدرت‌ قرار گرفت‌ و خانه‌ و اثاثيه‌ در قسمت‌ عُلياي‌ شهر و درشكه‌ با اسب‌ زيبا و سر طويله‌ مخصوص‌ فراهم‌ گرديد و غالبا‌ سوار بر آن‌ درشكه‌ خود و با سواران‌ قوي‌ هيكل‌ با لباسها و نشان‌هاي‌ مخصوص‌ بانك‌ پي‌ رتق‌ و فتق‌ امور مي‌گذشت‌ و فلان‌ الملك‌ و بهمان‌ الدوله‌ها ناچار از احترامش‌ بودند» . ولي‌الله‌ خان‌ ورقا، برادر ميرزا عزيزالله‌ خان، نيز مدتي‌ كارمند سفارت‌ روس‌ بود و سپس‌ منشي‌ اول‌ سفارت‌ عثماني‌ در تهران‌ شد.1

‌گفتني‌ است‌ كه‌ بهائيان، از روابط‌ خود يا دوستان‌ و آشنايانشان‌ با تشكيلات‌ روسيه‌ در ايران‌ كاملا‌ براي‌ مقابله‌ با حكومت‌ ايران‌ و تخلص‌ از فشارهاي‌ وارده‌ از سوي‌ دولت‌ و مردم‌ بهره‌ مي‌جستند، كه‌ به‌ نمونه‌اي‌ از آن‌ ذيلا‌ اشاره‌ مي‌كنيم: به‌ گفته‌ «مصابيح‌ هدايت» ، از منابع‌ مهم‌ بهائي، زماني‌ كه‌ ورقا (يكي‌ از سران‌ بهائيت) همراه‌ ميرزا حسين‌ زنجاني‌ (پسر محمد متوفي‌ 1302ق‌ در عشق‌آباد) در زنجان‌ توسط‌ علا الدوله‌ حاكم‌ آنجا دستگير شد، با اشاره‌ به‌ روابطي‌ كه‌ بين‌ ميرزا حسين‌ و دامادش‌ با سفارت‌ روسيه‌ در ايران‌ بود، حاكم‌ را از عواقب‌ اين‌ اقدام‌ ترسانيد. ماخذ مزبور مي‌نويسد كه‌ علاءالدوله‌ خطاب‌ به‌ ورقا گفت: فردا ميرزا حسين‌ را د7م‌ توپ‌ مي‌گذارم‌ و تو را با پسرت‌ به‌ تهران مي‌فرستم. حضرت‌ ورقا محرمانه‌ فرموده‌ بود كه‌ ميرزا حسين‌ به‌ اطلاع‌ قنسول‌ و به‌ امر ناصرالدين‌ شاه‌ از عشق‌آباد آمده‌ و دامادشان‌ هم‌ مترجم‌ روس‌ است؛ اين‌ مطلب‌ را دنبال‌ مي‌كنند و از براي‌ سركار خوش‌ واقع‌ نخواهد شد. به‌ نظر چنين‌ مي‌آيد كه‌ او را هم‌ با ما به‌ تـهـران بـفـرسـت.2 ورقـا، كـه‌ فـوقـا‌ از گـفـتـگـوي‌ تهديدآميزش‌ با حاكم‌ زنجان‌ ياد شده‌ ظاهرا‌ همان‌ ميرزا علي‌ محمد ورقا، مبلغ‌ سرشناس‌ بهائي، است‌ كه‌ در 1312ق‌ از قفقاز وارد زنجان‌ شد، علاءالدوله‌ او را بازداشت‌ كرد و در دارالحكومه، با حضور جمع‌ زيادي‌ از اعيان‌ شهر، به‌ مناظره‌ با شيخ‌ ابراهيم‌ زنجاني‌ مشهور واداشت‌ و زنجاني‌ در اين‌ مناظره، ورقا را محكوم‌ كرد و سپس‌ نيز كتابي‌ موسوم‌ به‌ «رَجمُ‌ الدجال‌ في‌ رد‌ باب‌ الضّلال» (يا «ارشاد الايمان» ) در نقد و رد‌ مسلك‌ بابيت‌ و بهائيت‌ نگاشت.3 مناظره‌ پيروزمندانه‌ شيخ‌ ابراهيم‌ با ورقا، البته‌ براي‌ شيخ‌ خالي‌ از خطر نبود و حتي‌ چنان‌كه‌ مي‌نويسد، به‌ صدور دستور ترورش‌ از مركز بهائيت‌ انجاميده‌ است.4

‌به‌ نوشته‌ يكي‌ از محققان‌ معاصر5 : در دوران‌ قاجاريه، سفارتخانه‌هاي‌ اروپايي‌ در ايران‌ را به‌ شكلي‌ آشكار و گاه‌ زننده، حامي‌ بابيها و بهائيها مي‌يابيم. براي‌ نمونه، شيخ‌ علي‌اكبر قوچاني، بهائي‌ معروف‌ (نياي‌ خاندان‌ شهيدزاده)، با اروپاييان‌ ارتباط‌ داشت‌ و به‌ اين‌ جرم‌ به‌ دستور ميرزا عبدالوهاب‌ خان‌ آصف‌الدوله، حاكم‌ خراسان، زنداني‌ شد. او از زندان‌ نامه‌اي‌ به‌ كاستن، رئيس‌ گمركات‌ خراسان، نوشت‌ به‌ اين‌ مضمون: «چون‌ ابناي‌ وطن‌ بر ايذاي‌ من‌ قيام‌ نموده‌اند و بر اهل‌ و عيال‌ و بستگانم‌ سخت‌ گرفته‌اند از شما، كه‌ شخصي‌ بيطرف‌ هستيد و خدمتگزار دولت‌ ايران‌ مي‌باشيد، خواهش‌ مي‌كنم‌ كه‌ اگر مي‌توانيد از مجراي‌ قانوني‌ جلوگيري‌ كنيد و تحقيق‌ نماييد كه‌ به‌ چه‌ سبب‌ شجاع‌الدوله‌ كسان‌ مرا تحت‌ فشار قرارداده‌ و اگر در اين‌ مملكت‌ جز هرج‌ و مرج‌ چيزي‌ حكمفرما نيست‌ دست‌ زن‌ و فرزند خود را گرفته‌ به‌ يكي‌ از دول‌ خارجه‌ پناه‌ برم» .6 نمونه‌ ديگر، ماجراي‌ زنداني‌ شدن‌ بهائيان‌ آذربايجان است. ميرزا حيدرعلي‌ اسكويي‌ و گروهي‌ از بهائيان‌ مدتي‌ در تبريز زنداني‌ شدند ولي‌ با مداخله‌ كنسول‌هاي‌ روسيه‌ و فرانسه‌ رهايي‌ يافتند. حتي‌ كنسول‌ روسيه‌ به‌ شجاع‌الدوله، حاكم‌ تبريز، «تغير نمود» و شخصا‌ شبانه‌ به‌ زندان‌ رفته‌ بهائيان‌ را آزاد كرد و با درشكه‌ شخصي‌ خود به‌ كنسولگري‌ برد و پذيرايي‌ نمود.7

‌در تاييد اظهارات‌ فوق، مي‌توان‌ به‌ رضاقلي‌ نيكوبين‌ «نايب» (1353 ـــ1255ش) از نظاميان‌ بهائي‌ اصفهان‌ اشاره‌ كرد كه‌ در دستگاه‌ ظل‌السلطان‌ خدمت‌ مي‌كرد و نياي‌ مادريش‌ جزو نخستين‌ كساني‌ بود كه‌ در اصفهان‌ به‌ باب‌ گرويد و نامش‌ در بيان‌ و اقدس‌ آمده‌ است.8 رضاقلي، در غائله‌ مشهور اصفهان‌ كه‌ به‌ واقعه‌ قنسولخانه‌ شهرت‌ دارد «به‌ واسطه‌ ملبس‌ بودن‌ به‌ لباس‌ نظام، آزادانه‌ به» بهائيان‌ «متحصن» در سفارت‌ روسيه‌ «كمك‌ و همراهي‌ مي‌كرد» و به‌ همين‌ دليل‌ بعدا‌ از سوي‌ ظل‌السلطان‌ به‌ زندان‌ افتاد و عباس‌ افندي‌ لوحي‌ در تقدير از او صادر كرد.9 نوشته‌اند: رضاقلي‌ «تنها كسي‌ بود كه‌ در اصفهان، موقع‌ پناه‌ بردن‌ احبا به‌ سفارتخانه‌ روس، مي‌توانست‌ در آنجا با لباس‌ رسمي‌ رفت‌ و آمد كند و مايحتاج‌ پناهندگان‌ را تامين‌ نمايد» .10

سر در سفارت روسیه

پانوشت‌ها:

1. «جستارهايي‌ از تاريخ‌ بهائيگري‌ در ايران...» ، عبدالله‌ شهبازي، تاريخ‌ معاصر ايران، س‌ 7، ش‌ 27، ص‌ 20، به‌ نقل‌ از: تاريخ‌ ظهور الحق، ج‌ 8 ، ق‌ 1، صص‌ 496 - 491. تقي‌زاده‌ نيز تصريح‌ مي‌كند كه: ميرزا عزيز الله‌ خان‌ ورقا، از اصحاب‌ عباس‌ افندي، مستخدم‌ بانك‌ استقراضي‌ روسيه‌ در تهران‌ بود. ر.ك، يادگار، سال‌ 5 ، ش‌ 6 و 7، ص‌ 130؛ مقالات‌ تقي‌ زاده، به‌ كوشش‌ ايرج‌ افشار، 2/86 .

2. مصابيح‌ هدايت، عزيز الله‌ سليماني‌ اردكاني، لجنه‌ ملي‌ نشريات‌ امري، تهران‌ 1326، 1/181.

3. ر.ك، خاطرات‌ شيخ‌ ابراهيم‌ زنجاني، علي‌ ابوالحسني، صص‌ 139 - 133 و 149.

4. در مورد مناظره‌ يادشده‌ و پيامدهاي‌ ان، و نيز مشخصات‌ كتاب‌ زنجاني‌ ر.ك، شيخ‌ ابراهيم‌ زنجاني...، صص‌ 26 - 23.

5. جستارهايي‌ از تاريخ‌ بهائيگري...، همان، ص‌ 21.

6. مصابيح‌ هدايت، 2/ 329 328.

7. همان، 5 / 213- 218.

8. آمد اخبار امري، سال‌ 1356، ش‌ 19، ص‌ 752.

9. همان، سال‌ 1354، ش‌ 9، صص‌ 236 - 235

10. همان، سال‌ 1356، ش‌ 19، ص‌ 753.